مقدمه
در میان چهره‌های علمی و سیاسی و فرهنگی ایران، استاد ارجمند جناب حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهیجایگاهی ممتاز دارد.
به جرأت می‌توان گفت که موضوعی دربارۀ روحانیت، جریانات روشنفکری، گروه‌های معتدل و یا افراطی دینی، چپ‌گرایان مخالف مذهب، مبارزان مسلمان و غیر مسلمان، مدافعان و مخالفان تقریب مذاهب، مدیران سیاسی و اجرایی و سایر گروه‌های اجتماعیِ معاصر نیست که ایشان نکته‌ای، مطلبی، اطلاعی و یا مشاهده و حضوری در آن نداشته باشد.
البته، وی در بیان نظر اهل ستیز نیست. کسی را با کردار و زبان خود نمی‌آزارد، در جست‌وجوی حقیقت صادق است. متکی به هیچ جناح و جریانی نیست. در نوشتن تاریخ و تبیین حوادث بیشتر به اصلاح می‌اندیشد تا برجسته کردن ضعف دیگران. از این نظر، استاد خسروشاهی گنجینه‌ای غنی در بیان تاریخ و ارائه تحلیل‌های مرتبط است.
وی از بدو ورود به حوزه علمیه قم (در اوایل دهه 30) ضمن درس و بحث، به فعالیت مطبوعاتی و پژوهشی و فرهنگی و اجتماعی نیز پرداخت و با گذشت شصت سال، همچنان در همان مسیر به تلاش متعهدانۀ خود ادامه می‌دهد و با وجود ضعف جسمی که ناشی از گذر عمر است، عزم و ارادۀ فرهنگی و اجتماعی‌اش غبار زمان و سستی به خود نگرفته است.
وی از معدود فضلای حوزه است که ارتباطات گسترده‌ای نیز با کانون‌های فکری و فرهنگی و رهبری حرکت‌های معاصر اسلامیِ خارج از ایران داشته و دارد و مورد احترام آن‌هاست.
به دلیل همین پیشینه، و همچنین سابقۀ دوستی طولانی با امام موسی صدر، گروه تاریخ شفاهی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر از نخستین روزهای تشکیل، به دنبال آن بود تا گفت‌وگویی را با استاد صورت دهد که فرصت و امکان آن فراهم نمی‌آمد. مصاحبه با استاد خسروشاهی از آنجا اهمیت می‌یافت که وی، علاوه بر اطلاعات مهم تاریخی، خود یکی از پیشکسوتان تاریخ‌نگاری زندگی امام صدر است که در سال‌های اخیر لحظه‌ای در این مهم فروگذار نبوده و الگویی برای دیگران به شمار می‌آید.[1]
سرانجام با پیگیری مدیریت محترم مؤسسه و موافقت استاد، طرحی برای تنظیم و تدوین خاطرات ایشان در دستور کار قرار گرفت که اثر حاضر محصول نهایی آن است.
بر این اساس ابتدا خاطرات استاد خسروشاهی که در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها و مقالات مختلف بیان شده بود، استخراج شد و سپس، با طرح پرسش‌های جدید که پاسخ بخشی از آن‌ها به صورت کتبی و بخشی دیگر به صورت شفاهی دریافت شد به تکمیل آن‌ها پرداختیم.
در متن پیش رو تلاش شده است مباحث از ترتیب زمانی و موضوعی مشخصی برخوردار شود و از تکرار و اطناب پرهیز گردد. همچنین، اسامی افراد و رویدادها و اماکن در حد توان با درج توضیحاتی در پاورقی و یا در پی‌نوشت کتاب گویاسازی شده است. شماری از اسناد و تصاویر مرتبط با متن خاطرات هم در انتهای کتاب آمده است.
گروه تاریخ شفاهی، کار صورت گرفته در تدوین و انتشار خاطرات استاد خسروشاهی را ـ که شامل بخش‌ها و گوشه‌هایی از زندگی، تلاش‌ها و مبارزات امام موسی صدر است ـ کافی نمی‌داند و از علاقه‌مندان تاریخ و دوستداران امام صدر و به ویژه راوی محترم، صمیمانه درخواست دارد تا ضعف‌ها را بر ما ببخشند و در تکمیل آن ما را یاری دهند.
در پایان، مراتب سپاسگزاری خود را از سرکار خانم حورا صدر، مدیر محترم مؤسسه فرهنگی ـ تحقیقاتی امام موسی صدر، اعلام می‌دارم. ایشان صمیمانه زمینه انتشار این کتاب را فراهم آوردند. همچنین باید سپاسگزاری کنم از همکاران گروه تاریخ شفاهی مؤسسه، خصوصاً آقای مهدی فرخیان و خانم‌ها زهرا ادیب و مهدیه پالیزبان که برای نشر این کتاب همکاری مؤثر و صمیمانه داشتند.
حمید قزوینی
تهران ـ بهمن 1392