شنیدهام که توطئهای از طرف بعضی از افسران به قصد جان آن جناب شده است، آیا اطلاعی که به من رسیده است درست است یا نه؟ و اگر درست است آیا آن جناب توطئهکنندگان را میشناسید؟
خبر رسیده است که چند نفر از افسران در تهیه سوء قصدی نسبت به من و بعضی دوستانم بودهاند و این اشخاص از افسرانی هستند که در کارها و نقشههای نخست وزیر مقتول، شرکت داشتهاند.
آیا جنابعالی برای این موضوع با مقامات بزرگ ارتش ملاقات و گفتگو کردهاید؟
من با هیچ یک از مقامات مسئول ارتش ملاقات نکردهام و فقط به رئیس ستاد ارتش خبر دادم چند نفر خیال چنین سوء قصدی کردهاند و همچنین به رئیس ستاد به وسیله تلفن گفتهام که چون من به ارتش مملکت علاقه دارم و میل دارم احترام قشون محفوظ باشد بهتر است که خود ستاد ارتش آنها را تعقیب و مجازات افسران مزبور و همدستان آنها را انجام دهد.
در این دو سفر اخیر که به ایران آمدهام و با طبقات مختلف مردم تماس گرفتهام استنباط کردهام که آن جناب بیش از اعلیحضرت شاهنشاه در میان مردم نفوذ دارند آیا در این مورد من اشتباه نکردهام و حق با من است؟
طبیعی است که مردم معمولا به خدمتگزاران فداکار خود علاقمند میباشند و باید بدانید که من در بین النهرین نیز نفوذ دارم و حتی نفوذ من در آنجا از ایران بیشتر است.
آیا فعالیت آن جناب بیشتر متوجه امور مذهبی است یا امور سیاسی؟
در دین ما رهبانیت نیست و دخالت در امور سیاسی، یعنی رسیدگی به کارهای اجتماعی هموطنان مسلمان از وظایف پیشوایان دین اسلام است.
جنابعالی راجع به این عملی که نسبت به نخست وزیر شد و این گلوله ای که او را به قتل رسانید چگونه قضاوت میکنید و چه نظری دارید؟
این عمل به نفع ملت ایران بود و این گلوله و ضربه، بهترین و مفیدترین ضربه ای بود که بر پیکر استعمار و دشمنان ملت ایران وارد آمد.
جنابعالی درباره قاتل نخست وزیر چگونه فکر میکنید و به نظر آن جناب با قتل رزم آرا چه باید کرد؟
قاتل رزم آرا باید آزاد شود زیرا این اقدام او در راه خدمت به ملت ایران و برادران مسلمانش عملی شده است و چون در حکومت ملی قضاوت افکار عمومی محترم است و رزم آرا را افکار عمومی ملت ایران محکوم کرده است در حقیقت حکم اعدام رزم آرا را افکار عمومی ملت ایران صادر کرده است و شما میدانید که هیئت حاکمه و قوانین اجتماعی هر کشور، مولود افکار عمومی مردم آن کشور میباشد و خلیل طهماسبی مجری اراده قاطبه ملت ایران بوده است.
من از کشورهای عربی اطلاعاتی از تشکیلات اخوان المسلمین و «حسن البنا» دارم آیا جنابعالی با تشکیلات اخوان المسلمین بستگی و ارتباط دارید؟
کلیه مسلمین با یکدیگر ارتباط دینی و معنوی دارند و مؤمنین در همه جا با هم برادرند. اما ارتباط ویژه ای بین ما و تشکیلات اخوان المسلمین نیست.
آیا این عمل ترور به نظر آنجناب باز هم ادامه خواهد داشت؟
تا وقتی که «خیانت کاری» از طرف هیئت حاکمه ادامه داشته باشد و کسانی در هیئت حاکمه بخواهند به نفع اجانب و به ضرر ملت ایران اقدام کنند ملت ایران هم از تنبیه و مجازات خائنین قصور نخواهند ورزید؛ زیرا در ممالک اسلامی عموما و در مملکت و وطن ما خصوصاً نهضتی در میان مردم پدیدار شده است که از حق خود دفاع کنند و استعمارگران و نوکران و عمال آنها را به جای خود بنشانند. من میدانم که این نهضت در سایر کشورهای اسلامی هم ظاهر خواهد شد و توسعه خواهد یافت.
اگر اعلیحضرت شاهنشاه در اعمال رزم آرا یا جانشینان او شرکت و دخالت داشته باشند نسبت به ایشان چگونه قضاوت میکنید و چه خواهید کرد؟
به طور کلی شاه در حکومت ملی مسئول نیست و در این باره من صلاح نمیدانم بیش از این فعلاً چیزی بگویم.
راجع به تقسیم املاک در ایران بین زارعین چه فکر میکنند. آیا به نظر جناب عالی باید املاک بین زارعین تقسیم شود یا نه؟
اگر شرکت نفت در کار ایران دخالت نکند و همانطور که قاطبه ملت ایران میخواهند قطع ید عمال شرکت بشود عجالتاً ما احتیاج نداریم که املاک را تقسیم کرده و به اقساط بفروشیم، زیرا با بستن سد و آبیاری زمینهای مرغوب و قابل زرع خوزستان و نقاط دیگر خواهیم توانست به زارعین ایران زمینهای خوب و مرغوب مجانا و بلاعوض واگذار کنیم و حتی آنقدر زمین زراعتی خواهد بود که شاید از ممالک دیگر بخواهیم و کشاورز بیاوریم. اما شرکت نفت جنوب که میخواهد کارگران و زارعین ایران را با مزد قلیل و ناچیزی استثمار کند، همیشه با آبیاری و آباد کردن زمینهای زراعتی ایران مخالفت میکند.
آیا در ضمن ملی شدن صنایع نفت جنوب آن جناب موافقت دارند که مهندسین و کارمندان انگلیسی شرکت نفت برای استخراج نفت جنوب با ایرانیها همکاری کنند؟
من هرگز نمیتوانم با چنین کاری موافقت داشته باشم برای اینکه سرچشمه اکثر بدبختیهای ملت ایران از عمال شرکت نفت است که در شئون مختلف مملکت ما دخالتهای ناروا میکنند من معتقدم که اگر انگلیسها حاضر شوند دو برابر آنچه از نفت ایران میبرند به ما بدهند باز هم باید دست آنها حتماً از صنایع نفت ایران قطع شود.
اگر شرکت نفت جنوب و دولت انگلستان حاضر نشوند مسئله ملی کردن نفت جنوب را بپذیرند، چه خواهید کرد؟
ما با دولت انگلستان جنگ نداریم و اوضاع دنیا و موقع بین المللی هم به دولت انگلستان دیگر فرصت و اجازه نخواهد داد که کشتیهای جنگی خود را به ایران بیاورد و مملکت ما را تهدید نماید، ما طبق حقوق بین المللی و منشور ملل متفق حق داریم که خودمان از منابع نفت مملکتمان بهره برداری کنیم و دست اجانب را از منابع ثروت وطن خود کوتاه سازیم.
اگر شرکت نفت موضوع اختلاف را به دیوان داوری «لاهه» ببرد چه خواهید کرد؟
مدتی است کاپیتولاسیون الغا شده است و اگر در داخل کشور ایران دعوا یا اختلافی میان خارجیان و ایرانیها پیش آمد کند آن دعوا باید در محاکم ایرانی مطرح شود و مورد قضاوت قرار گیرد.
من اطلاع دارم که در قرارداد ماده ایست که اگر اختلافی بین شرکت نفت جنوب و ایران پیش آید به دیوان داوری لاهه رجوع کنند و دولت انگلستان ناچار به دیوان مزبور مراجعه خواهد کرد.
کدام قرارداد؟ اگر قرارداد 1933 را میگویید ملت ایران آن را تحمیلی میداند و قانونی نمیشمارد زیرا امضاء کننده آن از طرف ایران رسماً در مجلس شورای ملی ایران اعتراف کرده است که قرارداد 1933 به زور و جبر به ملت ایران تحمیل شده است. و کسی که این اعتراف رسمی را در مجلس شورای ملی کرده است اکنون رئیس مجلس سنا میباشد، به علاوه رادیو و خبرگزاریها و مطبوعات و رجال مسئول انگلستان بارها رسماً گفته و اقرار کردهاند که حکومت شاه سابق دیکتاتوری بوده است، بنابراین چگونه توقع دارید که ملت ایران تاوان قراردادی را که در حکومت ملی و به دست مردم تنظیم نشده و فقط تحمیل یک نفر دیکتاتور بوده است، بدهد؟
آن جناب درباره جبران خسارت شرکت نفت و پرداخت قیمت مؤسسات عظیم شرکت نفت جنوب چه فکر میکنند؟
طبق قرارداد دارسی که مدت آن شصت سال بوده است پس از انقضای مدت کلیه مؤسسات شرکت نفت باید به ایران تعلق گیرد و چون بیش از ده سال از آن مدت باقی نمانده است، قاعدتاً باید درباره یک ششم آن مؤسسات نفت جنوب میباشد و برای مطالبات ایران باید محاسبین قوی و بی طرف بنشینند و حساب کنند.
اگر محاسبین بی طرف بین المللی قرار شود درباره این موضوع حساب کنند به نظر آنجناب قابل قبول خواهد بود؟
اگر حقیقتاً بی طرف باشند البته که قبول داریم.
آیا آن جناب دولت اتحاد جماهیر شوروی را یک کشور امپریالیست و متجاوز نمیشناسند و کمونیستها و بلشویکها را برای ایران خطرناک نمیدانند؟
من درباره امپریالیست بودن روسها اطلاعی ندارم و به ما مربوط نیست و مردم ایران میل ندارند که هیچ دولت بیگانه ای یا عمال دولت اجنبی در کارهای داخلی مملکت ما دخالت کنند اما میدانم که اگر خطر بلشویکی و کمونیزم هم متوجه مملکت ما بشود ـ یا شده باشد ـ تقصیر انگلیسهاست برای اینکه عمال شرکت نفت و سیاست انگلیسها در انتخابات دخالت میکنند و در تعیین و انتخاب اعضاء و رؤسای مؤثر ادارات دولتی و پستهای حساس دخالت دارند و از وزیران و زمامداران نفع طلب خائن حمایت میکنند و در نتیجه روز به روز تحمیل و فشار به طبقات زحمت کش و اصناف و بازرگانان شریف زیادتر میشود، فقر و فساد اخلاقی توسعه مییابد و فقر و فساد اخلاق هم زمینه را برای ایجاد و رشد افکار و اعمال بلشویکی و کمونیستی مهیا و آماده میسازد.
(در این موقع چند لحظه سکوت مجلس گفتگو را فرا گرفت و آقای دلمر پس از آن سکوت گفت:)
من بسیار سپاسگزارم که جناب عالی با حوصله سئوالات من را شنیده و با صراحت کامل جواب دادید و باید اضافه کنم که صراحت آن جناب در پاسخ سئوالات من مرا تحت تأثیر قرار داده است.
آیت الله کاشانی گفتند: اگر تا فردا صبح هم از من سئوال کنید حاضرم به سئوالات شما جواب بدهم و انتظار دارم شما عین جوابهای مرا به هموطنان خود برسانید.
من چون سیاست انگلستان را همیشه برای ممالک اسلامی پرضرر دیدهام و از بس شاهد مشقات و رنجهایی بودهام که برادران مسلمان و هموطنان ایرانی از سیاست انگلستان دیدهاند، حاضر نبودهام که با انگلیسها مصاحبه کنم و حتی روبرو شوم، اما چون بعضی از دوستان گفتهاند که شما روزنامه نویس باوجدانی هستید حاضر شدم با شما مصاحبه کنم و امیدوارم که گفتههای مرا تحریف نکنید و تغییر ندهید و حالا که مصاحبه تمام شد به شما نصیحتی هم میکنم:
به هموطنان خود بگویید که دوستی ایرانیها برای انگلستان خیلی مغتنم است و باید صمیمانه سعی کنند که دوستی ایرانیها را به دست آورند.