قصه های زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله

مقدمه

تقریبا چهل سال قبل، ماهنامه ای ویژه کودکان از «قم» منتشر می گردید که در واقع تنها نشریه اسلامی برای نوجوانان مسلمان ایران بود... سردبیری این مجله به مدت دو سال به عهده اینجانب بود و به همین دلیل، برای پربار ساختن محتوای آن، به هر کشوری که سفر می کردم، در جستجوی کتبا های داستانی در سطح این گروه از نسل نو کشور بودم که ترجمه و نشر آن ها در آن مجله ـ یا به طور مستقل ـ می توانست در آشنا ساختن آنان با تاریخ اسلام و برنامه زندگی یک مسلمان، مفید و موثر باشد.

در سفری به لبنان ـ بیروت ـ کتاب: «حیات محمد ـ فی عشرین قصه» تألیف یک نویسنده مصری، به دستم رسید و آن را که در واقع بخشی از سیره زندگی پیامبر اکرم (ص) بود، با خود به ایران آوردم و دوازده داستان آن را در سال های 1352 و 1353 ترجمه و در آن ماهنامه آوردم.

هشت قصه دیگر آن کتاب، ترجمه نشده باقی ماند. و به تدریج به فراموشی سپرده شد! تا اینکه چندین پیش، از سوی مقام معظم رهبری سال به عنوان «سال پیامبر اعظم» اعلام شد و من به یاد آن قبصه ها افتادم که نشر مجموعه کامل آن ها به صورت کتابی مستقل، برای آگاهی و شناخت کودکان و نوجوانان می توانست مفید باشد به ویژه که متأسفانه در سال پیامبر اعظم، برای این گروه سنی از نسل معاصر ایران، کتابی جامعه و ارزشمند انتشار نیافت!

به سراغ آن قصه ها رفتم! و ضمن اقدام به ترجمه ۸ قصه ترجمه نشده، به بازنویسی یا بازنگری قسمت های دوازده گانه قبلی پرداختم و محصول این اقدام، کتابی شد که هم اکنون در دو جلد، در اختیار علاقمندان قرار دارد... به این امید که مطالعه آن برا ینونهالان و نوجوانان میهن اسلامی ما مفید و آموزنده باشد.

گفتنی است که متن عربی این کتاب، ر سالیان گذشته، بارها و بارها در «مصر» و بعضی دیگر از بلاد عربی، تجدید چاپ شده و سپس به زبان های گوناگون از جمله: انگلیسی، اردو، ترکی و فارسی ترجمه گشته و در همه جا با استقبال نسل نو روبرو شده و جایزه های ادبی معروفی از سوی کانون های فکری و پرورسی کودکان، دریافت نموده است.

اکنون که در مجموعه کامل قصه های زندگی پیامبر به یاری حق به دست چاپ سپرده می شود، مناسب دیدم که مقدمه برادر عزیز و دانشمند، دکر عبدالعزیز کامل (۱) ـ استاد دانشگاه الازهر و وزیر امور مذهبی و اوقاف مصر ـ را که بر کتاب نوشته و در چاپ اول آن درج شده است، در این چاپ بیاورم که در واقع می تواند ارزش این کتاب را، از دیدگاه یک محقق و دانشمند و استاد و وزیری مصری، نشان دهد:

حمد و سپاس بر خداوند متعال و سلام و درود بر پیامبر و خاندان و یارانش.

به نظرم هیچ پژوهشگری در نوشتن تاریخ پیدایش اسلام و زندگی و سیره پیامبر، با هیچ گونه مشکلی روبه رو نخواهد بود زیرا که هر محققی می تواند به آسانی و با مراجعه به مصادر و منابع بی شمار، سیره و زندگی پیامبر اسلام را بدون برخورد با ابهام یا پیچیدگی مکتوب سازد:

تاریخ دقیق دوران کودکی، جوانی، پیش از بعثت، دوران بعثت، مبارزه در مکه، جهاد در مدینه، پیش و پس از آن، چگونگی تأسیس دولت اسلامی، تشکیل یک جامعه پیشرو و در حال تکامل، پی ریزی ساختار یک زندگی سالم انسانی و سرانجام: رحلت آن حضرت، در آثار و کتاب های معتبر سیره نویسان و مورخان، ثبت و ضبط شده و در اختیار عموم قرار دارد.

به عبارت دیگر: یه پژوهشگر به خوبی می تواند در شناخت و شناساندن پیامبر اکرم به مثابه: یک همسر، پدر، دوست، خطیب، عابد، زاهد، فرمانده، رهبر، حاکم و ارزیابی دغدغه های او درباره مسائل: محلی، قومی، عربی، جهانی، به هنگام بعثت و پس از آن و بررسی راه حل های پیشنهادی او در راه رفع مشکلات بغرنج جامعه بشری مانند: تفرقه نژادی، مسئله عدالت اجتماعی و اقتصادی، سیاست اداره کشور، روابط بین الملل و چگونگی دیدگاه پیامبر درباره این امور. اقدام نموده و حقایق را به طور مستند، مکتوب و روشن سازد.

در واقع سیره پیامبر اکرم همواره به مثابه سرچشمه زلالی است که پژوهشگران، علیرغم تعدد نظریه ها، می توانند از این سرچشمه جوشان و خروشان، آنچه را که می خواهند برگیرند و خود و دیگران را از فوائد و آثار آن بهره مند نمایند.

البته اگر به این سرچشمه حیات بخش برسیم، در کنار آن دانشمندان، اندیشمندان، فلاسفه، ادیبان و بالاخره اهل معنی و عرفان را خواهیم دید که از آب حیات آن چشمه سار، سیراب می شوند و دیگران را نیز سیراب می کنند.

استاد عبدالتواب یوسف یکی از کسانی است که بر ساحل این چشمه سار حقیقت، به تماشا می نشیند و در کتاب خود، به عنوان قصه و داستان، نکات برجسته و ازنده ای از سیره پیامبر را برای نسل جدید و فرزندان کوچک ما به ارمغان می آورد. در اقع او نخست خود از این سرجشمه سیراب شده و سپس آب زلال و گوارای آن را در پیمانه های کوچک و زیبا، پر کرده و با لبخند شیرین، بر نونهالان ما عرضه کرده است.

استاد عبدالتواب، در این کتاب، قصه های زندگی پیامبر اکرم (ص) را از زبان: حیوانات، نباتات، جمادات و دیگر مظاهر طبیعت، بیان می کند. و ما نمونه هایی از این نوع برداشت و روش را در گذشته های دور شرق، در: «کلیله و دمنه» منسوب به فیلسوف هندی «بیدبا» و یا در آثار «ابن مقفع» می یابیم و در غرب نیز، در نزد: «هانز اندرسون»!

البته درباره سیره نویسی پیامبر اسلام این روش زیبا و نو، برای نوجوانان، در واقع آغاز راه است و باید در تکمیل و تکامل این روش و اسلوب بدیع و تأثیرگذار، همگی به نوبه خود کوشا باشیم.

من قسمت های عمده این کتاب را خوانده و ساعت هایی را با آن گذرانده ام و از خدای بزرگ می خواهم که این نوع کوشش ها را مبارک گرداند و ما را توفیق دهد که در کنار کتابخانه ها و کتاب های بزرگسالان، کتابخانه ها و کتاب های ویژه کودکان، نوجوانان و نسل جدید را هم داشته باشیم تا گذرگاهی برای ایجاد رابطه بین نسل جدید و فرهنگ اصیل او باشد و شاید بدین وسیله بتوانیم بذر و نهال این تراث ارزشمند را در دل و جان نونهالان خود بپاشیم و بکاریم و ثمره آن این باشد که همگان، از آغاز زندگی با چگونگی سیره پیامبر آشنا شوند... و این گامی باشد که بتواند نسل امروز و آینده ما را با میراث گرنبهای خود، همزمان با نیکی های پیشرفت علوم جدید، هم آهنگ سازد و پیوند بزند... و بی تردید حقوق از دست رفته ما و آزادسازی سرزمین های اشغال شده مسلمان، تنها از این طریق به دست خواهد آمد و زندگی سالم و آزاد، تنها در پیروی از این سیره مبارک، امکان پذیر خواهد شد.

قاهره:

وزیر امور الازهر و اوقاف

 این ترجمه مقدمه استاد دکتر عبدالعزیز کامل بود که در واقع نشان دهنده ارزش کتاب می تواند باشد و امید ما آنست که نویسندگان عرصه کتاب کودک و نوجوان، در میهن اسلامی ما، با استفاه از این روش، در پایان یادآوری دو نکته ضروری است:

نخست اینکه در تألیف ـ و در ترجمه ـ این قصه ها، با سیره زندگی پیامبر اکرم، کوشش شده که از کلمات و جملات سهل و آسان استفاده شود تا درک و فهم آن، بر همه نوجوانان امکان پذیر باشد.

دوم اینکه در مواردی برای تکمیل مطالب قصه ها، به کتب و منابع سیره نویسان و مورخان و مفسران شیعه مراجعه شده و نکات مورد نیاز اصلاح یا افزوده شده است. البته اگر کتاب را پدران و مادران، به مناسبت های مذهبی و مراسم اعیاد اسلامی به فرزندان خود اهداء کنند یک ارمغان ارزنده و فراموش نشدنی به آن ها تقدیم داشته اند که ثمره سازنده و ارزنه آن در سراسر زندگی فرزندان به یادگار خواهد ماند.

تهران ـ دی 1387

درباره این کتاب

«بیست قصه از زندگی پیامبر» ـ حیاه محمد (ص) فی عشرین قصه ـ به همت استاد عبدالتواب یوسف تهیه شده و در «قاهره» به چا÷ رسیه و مورد توجه و تقدیر محافل و مراکز آموزشی ـ تربیتی و نهادهای پرورش فکری کودکان مصر قرار گرفته است. با توجه به چگونگی بیان قصه ها که از قول موجودات زنده، مانند: فیل و شتر و کبوتر یا نباتاتی چون: گیاه، انگور، درخت و جماداتی نظیر سنگ، چاه و پرچم نقل شده، توجه کودکان و دانش آموزان نوجوان دنیای عرب را به خود جلب کرده و تاکنون بارها تجدید چاپ شده است.

این کتاب در سال 1399 میلادی، جایزه «بهترین کتاب کودک و نوجوان» را از سازمان فرهنگی مصر در قاهره دریافت کرد و در سال 2000 میلادی، جایزه «افق های نوین»، در نمایشگاه بین المللی کتاب کودک، در بولونی ـ ایتالیا ـ به آن داده شد.

 دوازده بخش از این قصه ها، در سال 1352 شمسی ترجمه و به تدریج، در ماهنامه پیام شادی ـ ویژه کودکان ـ «چاپ قم» که سر دبیری آن را والد ماجد، جناب استاد سید هادی خسروشاهی به عهده داشت، چاپ و منتشر شده و اکنون ترجمه هشت قصه دیگر باقیمانده نیز به آنها اضافه می شود.

نشر مستقل و جداگانه این مجموعه، به علت فرا رسیدن پیروزی انقلاب اسلامی ایران، و اشتغالات گوناگون استاد در داخل و خارج، تحقق نیافت... تا آن که در مدت اقامت سه ساله ایشان در قاهره، از روی آخرین چاپ کتاب که دارالشروق ـ معروف ترین و مهم ترین ناشر مصر ـ با نقاشی های صلاح بیصار منتشر کرده بود، استاد به تکمیل ترجمه و بازنویسی داستان ها پرداخت، و سپس مسائل قرآنی و تاریخی آن، با منابع تفسیری و تاریخی شیعه، تطبیق داده شد و اینکه مجموعه کامل آن، با نام «قصه هایی از زندگانی محمد (ص)» به مناسبت سال پیامبر اعظم، تقدیم نونهالان فارسی زبان می شود.

یادآوری این نکته ضروری است که در سال پیامبر اعظم متأسفانه، در میان صدها کتاب تألیفی یا ترجمه ای مفید و ارزنده که منتشر شد، سهم کودکان و نونهالان بسیار کم بود و به هیچ وجه هماهنگ با نیازهای این گروه نبوده که امیدواریم با چاپ این کتاب، این کمبود برطرف شود و توانسته باشیم هدیه ارزنده ای به کودکان و نوجوانان ایرانی تقدیم نموده باشیم.

مدیر مرکز بررسی های اسلامی قم

بهمن 1386