ترجمه گزیده ای از اسناد وزارت خارجه انگلیس درباره سید جمال الدین اسدآبادی

پیشگفتار
۱. مقدمه
نوشته گولدزیهر در آنسکلوپدی اسلامی
2. گزارش سفارت انگلیس
آغاز فعالیت سید در مصر/ گزارش فرانک لاصل از قاهره
3. فعالیت های سید در فرانسه
نامه محرمانه ادوارد مالت از قاهره/ نامه وزیر امور خارجه انگلیس به نمایندگی پاریس/ اخطار اتحادیه میهن پرستان مصر/ گزارش لاینز، سفیر انگلیس در فرانسه/ نامه رئیس پلیس فرانسه/ فعالیت های سید در پاریس/ گزارشی از پلانکت، سفیرانگلیس در فرانسه/ بهلول ـ توفیق پاشا ـ مقاله ای از سید
4. گفتگوی راندولف با سید
نظر سید درباره سیاست استعماری انگلستان/ افغانستان، مصر، سودان
۵. دیدار سید با دروموندولف
خاطرات ویلفرند بلنت/ نیرنگ سیاسی انگلستان...
6. اقدامات سید در مسکو و پترزبورگ
یادداشت های بلنت/ نامه سریورینگ به وزیر خارجه انگلیس/ نامه موریر از پترزبورگ به لندن/ گزارش هورن اشتارد از مسکو/ نامه دیگری از موریر
7. دستگیر و تبعید سید از ایران
نامه سفیر انگلیس در روسیه/ تلگراف محرمانه کندی از تهران/ گزارش محرمانه سفیر انگلیس درتهران/ نامه دیگری از کندی
8. سید و امتیاز تنباکو
ادامه مبارزه پس از تبعید.../ انتشار ضیاءالخافقین از لندن/ نامه فرانک لاسل سفیر لندن در تهران/ گزارش روزنامه منچسترگاردین/ گزارشی از پترزبورگ به سالیبوری، وزیر خارجه انگلیس
9. درخواست ناصرالدین شاه از انگلیس
نامه سرلاسل از تهران/ نامه شاه به امین السلطان
10. رفورم اسلام
مصاحبه سید با آرتور ـ آرنولد/ مبارزه با استبداد در میان شیعه
11. شاه خواستار زندان یا تبعید سید می شود
نامه محرمانه سرلاسل/ نامه خصوصی امین السلطان/ دستور شاه به امین السلطان/ نامه دیگر سرلاسل به وزیر امور خارجه انگلیس/ دستخط دوم ناصرالدین شاه/ نامه سوم لاسل/ نامه خصوصی امین السلطان به حسنعلی خان نواب/ نامه های لاسل از قلهک!/ نامه امین السلطان به سفیر ایران در لندن

فهرست اعلام
متن انگلیسی اسناد و گزارش ها

درباره ترجمه گزیده اسناد

ترجمه گزیده ای از اسناد و گزارش های مربوط به سید جمال الدین حسینی ـ اسدآبادی ـ در وزارتخانه انگلیس، همراه متن کامل اصل آن اسناد و گزارش ها، اینک به علاقمندان به تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام، تقدیم می گردد.
این ترجمه ها، پس از حوادث 15 خرداد و قیام مردم ایران، به رهبری امام خمینی، ـ 1342 ـ همزمان با نشر مقالات و کتاب هایی درباره سید جمال الدین اسدآبادی، از سوی مورخان عصر پهلوی و عناصر وابسته به رژ‌یم شاه، در مجله «خواندنی ها» تحت عنوان: «مطالب بسیار مهم و تازه درباره سید جمال الدین اسدآبادی» درج گردید و متأسفانه حتی برای یک نمونه هم از اصل اسناد و گزارش ها، ضمیمه آن سلسله ترجمه ها، منتشر نگردید!، تا اینکه اینجانب در سفری به لندن، با استفاده از آزادی استفاده و اخذ اسناد از اداره بایگانی وزارت امور خارجه انگلیس، کپی همه آن اسناد و گزارش ها را تهیه کردم که اینک پس از «ترجمه گزیده»، متن کامل آن ها در آخر کتاب، و به ترتیب شماره گذاری پرونده سید در وزارتخانه انگلیس با حذف جمله تکراری: 
Public Reccerd Offiree F. O. 60594 از بالای صفحات آن، عیناً نقل می شود.توضیح این نکته ضروری است که در تطبیق ترجمه منتشر شده در خواندنی ها با بعضی از متون به دست آمده، روشن شد که مترجم شاید به دلائلی! از جمله بدخط بودن متون اصلی، یا به خاطر ملاحظاتی که ما از چگونگی آن بی خبریم، به ترجمه تقریباً آزاد پرداخته و گاهی تعبیرهایی را در ترجمه به کار برده که اصولاً با متن سازگار نیست. مثلاً در جایی در ترجمه آمده است: به سید پل دادند که سفر کند! در حالی که در متن «تهیه بلیط» برای سفر است که این امر، در هر دعوتی، از سوی هر نهاد یا موسسه ای، اعم از سیاسی، اقتصادی، علمی یا فرهنگی از قدیم رسم بوده و امروز نیز مرسوم است و دعوت ها نوعاً علاوه بر ارسال بلیط سفر، با پرداخت هزینه اقامت در کشور دعوت کننده همراه است و شاید همه و یا اغلب سمینارها و کنفرانس ها، با پرداخت کل هزینه سفر میهمانان دعوت شده، انجام می پذیرد!

یا در موردی در ترجمه آمده بود: «سید را به لندن خواستند!» که دراصل متن، «دعوت کردند» آمده و عامل به کارگیری این نوع تعبیر، روشن نیست! آیا مفهوم «دعوت» با معنی احضار؟! در نظر مترجم، یکسان است؟ یا انگیزه هایی خاص او را وادار به چنین تعبیرهایی نموده است؟ به هر حال ما ضمن استفاده از مجموعه آن «ترجمه گزیده»، مجبور به مراجعه مجدد به متن واصلاح و تکمیل ترجمه شدیم و اینک در واقع «ترجمه جدیدی» همراه یا اصل سندها و گزارش ها، در اختیار شما قرار می گیرد.
اشاره به این نکته نیز ضروری است که ترجمه نشر این اسناد و گزارش ها، برای روشن شدن دیدگاه های سفراء بریتانیا، در بلاد مختلف در رابطه با فعالیت های سید، و آشنایی با نوع برخورد آنها با مسائل جهان اسلام، حائز اهمیت است... اما نشر آنها، به مفهوم پذیرفتن همه نظریات و دیدگاه های «گزارش دهندگان انگلیسی به مقامات وزارتخانه انگلستان» نیست! چرا که اهداف استعماری انگلستان بر عموم روشن است و طبیعی است که مامورین آن در هر نقطه ای از جهان، به دنبال اهداف خویش باشند، و روی همین اصل، ما هر «گزارشی» را «سند» نمی دانیم و به همین دلیل هم با اتکاء و استناد به این نوع «گزارش ها» ـ بدون توجه به حقایق روشن و ثابت دیگر ـ نمی توانیم به داوری نهایی بنشینیم!
البته ما برای حفظ حق تقدم مترجم: آقای علی مشیری در ترجمه این گزیده ها، نام ایشان را در این کتاب می آوریم، با تذکار این نکته که این گزیده ها، عین ترجمه آقای مشیری نیست1... و البته در دو سال قبل نیز کوشیدیم که با آقای مشیری در لندن ملاقات و گفتگویی داشته باشیم که متاسفانه معلوم شد به تازگی در گذشته و در لندن به خاک سپرده شده است.

امیدواریم که این ترجمه و متن اصلی اسناد و گزارش ها، مورد استفاده اهل تحقیق و تاریخ قرار گیرد. از خداوند متعال خواستاریم که ما را در نشر اسناد و گزارش های مربوط به سید، که در وزارت خارجگه های: ایران، ترکیه، مصر، فرانسه ـ و احتمالاً روسیه و افغانستان ـ نیز موجود است، موفق بدارد؟! و امیدواریم که گزارش های موجود در وزارت خارجه ایران، به زودی از طرف ما منتشر گردد.

تهران: سید هادی خسروشاهی
فروردین ـ 1379

1 . ترجمه آقای مشیری، در سال 1343، از شماره 82 سال 24 تا شماره 6 سال 25 مجله «خواندنی ها» به تدریج، و در هر شماره دو تا سه صفحه، چاپ شده است