حدیث غدیر و مساله ولایت

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحیم

اگر مقایسه‌ای میان کتاب‌هایی که در قفسه کتابخانه‌های اهل تشیع، با نظائر آن در سایر کتابخانه‌های بزرگ اسلامی صورت بگیرد، کتابخانه­ های تشیع در بیشتر زمینه ­ها جایگاهی بالاتر دارند و این قطعاً بسیاری را به حیرت وامی­دارد. زیرا کتاب­های موجود دارای محتوای غنی، اخلاق عالی در بیان و متانت در استدلال هستند و به عمق و عینیت نیز شناخته می‌شوند به نحوی که اعجاب محققان سایر مذاهب را نیز برمی‌انگیزد؛ باید اذعان کرد که هیچ مؤلف شیعی بررسی عمیق موضوع و سخن درباره مسائل مربوط به آن را رها نکرده است، بلکه به هر مسأله‌ای که باید درباره آن بحث صورت بگیرد با اتکا به شیوه‌های علمی مبتنی بر استدلال به اصول معتمد، و روایات مستند و موثق پرداخته است؛ چه این تألیف از مطولات شمرده شود چه از غیر آن. بی ­تردید سزاوار است که منتقدان از این ویژگی تقدیر کرده و علما و محققان سایر مذاهب، عنایات ویژه به آن بذل نمایند.

البته این مسأله جای تعجب ندارد، زیرا اغلب نویسندگان ما از فقها و علما گرفته تا سایر محققان، پیوسته علوم و معارف برگرفته از وحی الهی یا الهام گرفته از تعالیم پیامبر اکرم9 و اهل بیت طیبین و طاهرین او را انتشار می‌دهند. همه این امور نقش بسیاری در پربار کردن میراث اسلام و مخصوصاً شیعه با مواد علمی و فکری و فرهنگی دارد که قوه ذهنی اسلامی را غنی کرده و آن را از سایر مکاتب جدا می‌کند.

کتاب حاضر علی‌رغم حجم اندک، یکی از تلاش‌های مهم در این زمینه و با این رویکرد است و نمونه ­ا‌ی عملی را به تصویر می‌کشد که آیت الله سید مرتضی خسروشاهی; برای ارائه آن به همه مسلمانان تلاش کرده است، بی‌آنکه میان مخالفان یا موافقان مذهب خود، یعنی مذهب اهل بیت:، تفاوتی قائل شود. هدف این کتاب، بحث و مناقشه درباره نکات و ابهاماتی است که یکی از بزرگان اهل سنت در کتاب خود مطرح نموده است. مناقشه و شبهاتی که او ذکر کرده درباره مسأله غدیر است که می­تواند در بین مسلمانان تشویش ایجاد کند. به همین دلیل آیت الله سید مرتضی خسروشاهی تصمیم گرفتند از طریق واقعیات علمی و با رعایت بی‌طرفی پاسخی شایسته به او بدهند. گفتنی است دربارۀ ماجرای غدیر اگر لطف الهی و حضور اندیشمندان این امت و در رأس آنان هدایت های مولا امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب7 نبود، اشکال‌تراشی‌های مخالفان و پیامدهای آن، امت را به هلاکت می ­کشاند، زیرا مسأله غدیر نه تنها از جهت ارتباط با شخصیت و منزلت امیرالمؤمنین علی7، بلکه از این جهت که بخشی حیاتی از ابعاد اندیشه اسلامی، یعنی امامت و رهبری و ولایت امت را تشکیل می‌دهد نیز دارای اهمیت است.

به همین جهت، معلوم می­شود که مؤلف معظم به چه دلیل در دفاع از این مسأله با شکل و طرح و استدلال عمیق به بحث و کنکاش و پاسخ و مناقشه پرداخته است. به راستی ایشان تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا پاسخی‌ شفاف به سؤالاتی که امکان دارد در این زمینه مطرح شود، ارائه نماید.

از نظر مؤلف; نکاتی که فخر رازی درباره مسأله مشهور غدیر مطرح کرده، نیاز جدی به بررسی علمی و کنکاش در محتوای آن از طریق شیوه‌های علمی و تحلیلی از طریق استقراء وقایع و اندیشه‌ها دارد. به همین دلیل ایشان مانند همتایان خود از علمای مخلص در ایجاد جریان آگاهی فکری برای نسل‌های آینده مشارکت نموده تا در همان مسیر این مکتب را معرفی کند و از آن در مقابل شبهات شبهه‌افکنان و گزافه‌گویی‌های مزاحمان دفاع نماید.

خواننده با مطالعه این کتاب درمی‌یابد که کتاب از علم و ادراک فراوان مؤلف آن لبریز است و دلیلی بر توانایی علمی و فقهی ایشان است و البته این مهم را با دنبال کردن سیره زندگی ایشان ـ که استاد سید هادی خسروشاهی (حفظه الله) در مقدمه این کتاب آورده ­اند ـ نیز به خوبی می­توان فهمید.

علاوه بر آن، ویژگی این کتاب در بیان محتوای تاریخی در قالب علمی و فقهی استدلالی، شگفت‌آور است و قلوب خوانندگانش را جذب می‌کند. اگر این امر نشانه چیزی باشد، آن سلامت ذهن، قوت طرح، متانت اسلوب و بیان، علم گسترده و مباحث نیکو است که حضرت آیت الله خسروشاهی; آن را با ویژگی‌های روشن و ارکان محکم بیان داشته است.

به یقین ما نیازمند مطالعه علمی و عینی دقیق تاریخ هستیم و نیاز شدیدتری به بررسی عمیق‌تر مذهب حقه خود، مذهب اهل بیت نبوت و طهارت داریم تا بتوانیم به دور از تحریفات، حق را از باطل تشخیص دهیم.

این بحث پیش از هر چیز بر آن است که منهجی علمی برای چارچوب مناقشات و گفتگوهایی ارائه کند که در جوامع اسلامی و بین مسلمانان برگزار می‌شود.به همین جهت مرکز بررسی‌های اسلامی این بحث را بحثی مفید و برخوردار از شیوه‌ای سودمند دانست که به طور کلی خطوط تشیع را از دو جهت ترسیم می‌کند:

اول: آثارمکتبی که اهل بیت عصمت و طهارت: در عرصه شیوه ‌شناسی و طریق گفتگو و مناقشه علمی با مخالفان آن را بنا نهاده‌اند، نشان می‌دهد.

دوم: در چارچوب هدف کلی مرکز قرار دارد و اندیشه شیعی اصیل را حفظ می­کند و در برابر جریانات انحرافی که هر چند وقت یکبار به آن ضربه می­زنند، از آن حمایت می‌نماید و به روشن شدن مسائلی که محورهای آن به دین و تاریخ و عقیده صحیح شیعه مربوط است، کمک شایانی می‌کند.

در همین راستا مرکز ابتدا ضمن استخراج احادیث متناسب با موضوع و بازنگری و مرور کلی توسط استاد سید هادی خسروشاهی اقدام به چاپ مجدد نسخه عربی این اثر ارزشمند توسط انتشارات بوستان کتاب نمود.

در ادامه از آن­جا که این کتاب گرانقدر تاکنون به زبان فارسی چاپ نشده  و درخواست­های متعددی دراین زمینه به مرکز واصل شده بود، لذا مرکز بررسی ­های اسلامی نسبت به ترجمه آن اقدام نمود که امید است مورد استفاده محققان و دانش ­پژوهان ارجمند قرار گیرد.

از خداوند متعال توفیق بهترین عمل خالصانه در راه خدمت به اهل بیت نبوت و طهارت: و حرکت در مسیر آنان را خواستاریم.

و الحمد لله أوّلاً و أخیراً

مرکز بررسی‌های اسلامی ـ سید محمود خسروشاهی