به همت انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی با همکاری خوشه آسیب شناسی دینی و اخلاقی معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی، وبینار گرامیداشت مقام علمی و فرهنگی عالم مجاهد مرحوم آیت الله سید هادی خسروشاهی برگزار شد.
در این مراسم خانم دکتر فروغ پارسا رئیس پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، استاد دکترسید محمدمهدی جعفری نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی، فعال و زندانی سیاسی دوران پهلوی و استاد بازنشسته دانشگاه شیراز، حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری پژوهشگر و رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد پژوهشگر و استاد برجسته حوزه و دانشگاه و حجت الاسلام والمسلمین نقدی مدیر مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی و سید محمود خسروشاهی فرزند آیت الله خسروشاهی و تولیت کتابخانه مرکز بررسی های اسلامی قم به ایراد سخن پرداختند.
گفتنی است این مراسم از طریق لینک https://sbu.ac.ir/webinar مستقیما پخش شد. در ادامه گزارش مشروحی از این وبینار تهیه شده است که تقدیم می گردد.
مرکز بررسی های اسلامی قم - یونس عزیزی
در بخش بعدی از وبینار بزرگداشت مرحوم استاد خسروشاهی، حجت الاسلام والمسلمین استاد رضا مختاری به ایراد سخن پرداخت:
بسم الله الرحمن الرحیم
ومَثَل كَلِمَة طَیبَة كَشَجَرَةٍ طَیبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ.
استاد خسروشاهی یکی از مصادیق این آیه شریفه هستند، بهره برداری کردم و استفاده کردم از سخنان اساتید گرامی و سعی می‌کنم به شکل مختصر محورهایی از فعالیت‌های استاد خسروشاهی و خصایص روحی و اخلاقی‌اش را اشاره کنم.
عمده محورهای فعالیت‌های علمی استاد خسروشاهی اینهاست که فهرست وار و موجز عرض می‌کنم:
محور اول: احیای آثار شخصیت‌های جهان اسلام از جمله علامه طباطبایی رحمه الله علیه که 24جلد از مجموعه آثار علامه طباطبایی را آماده کردند و بوستان کتاب چاپ کرده است.
همچنین مجموعه آثار سید جمال الدین اسدآبادی؛ غیر از تعلق خاطری که از دوران نوجوانی به مرحوم سید جمال داشتند، علاوه بر نشر آثار و مقالات فراوان راجع به سید جمال الدین اسدآبادی، مجموعه آثار ایشان را هم در مصر وقم چاپ کردند که قابل استفاده است؛ پس یک محور احیای آثار دیگران.
محور دوم: ترجمه و نشر آثار شخصیت‌های جهان اسلام از جمله ترجمه برخی از آثار علامه سید هبة الدین شهرستانی، علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطا،ونشر برخی از آثارمرحوم حاج سراج انصاری، که تا روزهای آخر عمر هم پیگیر تجدید چاپ برخی از آثار حاج سراج انصاری بودند که تحویل بوستان کتاب دفتر تبلیغات داده بودندو در نامه ای که مدتی قبل از وفاتشان خطاب به بنده نوشتند ـ اگر فرصتی بود می‌خوانم ـ باز پیگیر چاپ مجدد آثار مرحوم حاج سراج در رد کسروی و کسروی گری بودند.
محور سوم: آثار قلمی فراوان خودشان است که زیاد هم هست، اعم از کتاب ومقاله که باید بتفصیل فهرست ومعرفی شود
محور چهارم: نشریات متعدد و فراوان و مجلات مختلف و گوناگون که یا خودشان تاسیس و منتشر و مدیریت کردند یا اینکه با آنها همکاری اساسی داشتند در قالب سردبیری و نویسندگی و ویرایش که بنده فهرست وار اسم می‌برم: یکی تاریخ و فرهنگ معاصر که فصلنامه بسیار موثر و مفیدی بود که ۵ ویژه نامه هم چاپ کرد از جمله ویژه نامه امام موسی صدر؛ مجله دیگر که همکاری وسیعی با این مجله داشتند مکتب تشیع ونیز مکتب اسلام که با هر دو همکاری وسیعی داشتند، علاوه بر اینها ماهنامه پیام شادی که مدتی مدیر مسئولشان بودند، مجله نسل نو، فصلنامه الهادی که به عربی منتشر می‌شد و هفته نامه بعثت که خودشان منتشر می‌کردند و تا آخر عمرشان ادامه داشت.
پس علاوه بر تالیف و نشر کتاب، در قالب مجله و هفته نامه هم فعالیت وسیع و گوناگون و متنوع برای طیف‌های مختلف داشتند، الهادی یک نوع مخاطب داشت، پیام شادی مخاطبش کودکان و نوجوانان بودند، نسل نو همین طور.
محور بعدی: خدمات اجتماعی مثل سفیری ایران در واتیکان، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در واتیکان بودند، رایزنی ایران در مصر که در این مدت خدمات زیادی داشتند، همچنین شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌های جهان اسلام از حدود سال 50 شمسی به این سو در الجزایر و جاهای دیگر.
محور بعدی: ارتباطات وسیع با دانشمندان جهان اسلام اعم از ایرانی و غیر ایرانی و طیف‌های مختلف اعم از روحانی و دانشگاهی.
محور دیگری که خیلی کار کردند و آثاری در این زمینه‌ها دارند جریان‌های سیاسی و اجتماعی معاصر در کشورهای اسلامی که می‌توان گفت از محدود و معدود کسانی بود که شناخت عمیقی از جریان‌های سیاسی و اجتماعی در کشورهای اسلامی داشت و همچنین شخصیت‌های جهان اسلام.
مرحوم استاد خسروشاهی امتیازات متعددی داشتند که به برخی از آنها اشاره می‌کنم: یکی از امتیازات مرحوم استاد خسروشاهی تواضع فوق العاده بود، با هر کسی ارتباط برقرار می‌کرد، ذره ای تکبر، تبختر، تفرعن، نه علمی و نه عملی، در وجودش نبود.
امتیاز بعدی انصاف علمی؛ هیچگاه تاریخ را تحریف نمی کرد، کم و زیاد نمی کرد، واقعیات را بیان می کرد.
امتیاز بعدی: تحمل و مدارا؛ که با همه و عمده جریان‌ها ارتباط داشت، همه را تحمل می‌کرد، روابط علمی اش را با همه حفظ کرده بود.
امتیاز دیگری که استاد داشت خاندان علمی، پدر، برادر، از شخصیت‌های طراز اول جهان اسلام، برادر بزرگوار ایشان از دوستان امام خمینی، پدر بزرگوارشان از علمای بزرگ، و نیز جدشان؛ خلاصه دارای خاندان علمی عریق و اصیل و ریشه دار بود.
امتیاز دیگری که استاد داشتند ارتباط وثیق و عمیق با استادان وعلمای شیعه، صرف استادی و شاگردی نبود، با علمای بزرگ شیعه ارتباط وثیق و عمیقی داشتند. با علامه طباطبایی، امام خمینی، شهید مطهری، مرحوم طالقانی و دیگران.
اینها ۵ محور از امتیازات این مرد بزرگ است که شرح فعالیت‌های علمی ایشان و معرفی خاندان ایشان در کتاب خاندان علم و تقوا آمده و هنوز فهرست کاملی از مقالات و آثار ایشان در دست نیست، چون به هر مناسبتی در روزنامه‌ها از جمله روزنامه اطلاعات مقاله مفید می‌نوشتند، و یکی از آخرین مقالاتشان که تحویل ما دادند و در کتاب شیعه شماره 11 ـ 12 منتشر شد مقاله بسیار مفیدی است با عنوان «الشیخ ابوزهره و کتابه الامام الصادق علیه السلام حیاته و عصره بین الحقایق و الاوهام» که نقد کتاب الامام صادق علیه السلام است که در شماره 11 و 12 مجله کتاب شیعه چاپ شد و لازم است یک فهرست جامع و کاملی از مجموعه آثار و مجموعه مقالات ایشان، مثل مجموعه ای که برای استاد ایرج افشار تدوین و چاپ شده، برای ایشان هم منتشر شود.
از مجموعه آثار علامه طباطبایی که اشاره کردم 10 مجلد چاپ شده، هر جلدی بیش از 500 صفحه.
آشنایی بنده با استاد خسروشاهی و آثارشان از سال‌های 57 شروع شد، ولی ارتباطات بیشتر به مناسبت تاسیس موسسه کتابشناسی شیعه و اینکه شرح حال بزرگان شیعه را تالیف و منتشر می‌کردیم، یک روز خدمت ایشان رسیدم و از ایشان تقاضا کردم شرح حال سید جمال الدین اسدآبادی را برای ما بنویسند. استاد فرمودند که من کارهایم زیاد است، یکی از دوستان ونویسندگان را که قبلاً در این زمینه کار کرده نام بردند، ایشان بنویسند و من نهایی می‌کنم و با اشراف من ان شاءالله چاپ بشود. اینجا ارتباط وثیق ما شروع شد و بعد از آن، حدود ده سال پیش در سفری با هم همسفر عتبات عالیات بودیم به مناسبت شرکت در همایش علامه سید هبت الدین شهرستانی که مرحوم مهندس شهرستانی در عراق بانی آن بود، ما را دعوت کرد به عراق، در این سفر من در خدمتشان بودم، بنده و استاد سید محمد رضا جلالی و آقای خسروشاهی با هم بودیم و به اتفاق مهندس شهرستانی عتبات را موفق شدیم زیارت کنیم. در این سفر ارادت بنده به ایشان زیادتر شد، از خلقیاتش و روحیاتش. در این سفر هم باز پیگیر مطالب علمی بود. همانطور که می‌دانید از اوایل جوانی تا آخر عمر مجذوب سید جمال الدین اسدآبادی و دنبال نشر آثار و مآثرایشان بود، در این سفر هم در کتابخانه مرحوم علامه کاشف الغطا من به ایشان گفتم در کتاب خطی «الحصون المنیعه» از شیخ علی کاشف الغطا پدر بزرگوار علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطا مطلبی راجع به سید جمال هست و صاحب اصول منیعه در استانبول خدمت سید جمال رسیده و ایشان را دیده، خلاصه با اصرار استاد خسروشاهی موفق شدیم از کتابخانه کاشف الغطا در نجف اشرف مطالب اصول منیعه راجع به سید جمال الدین اسدآبادی را تصویرش را بگیریم و ایشان منتشر کردند و ما هم در مجله کتاب شیعه منتشر کردیم.
حدود یک ماه قبل از وفاتشان به موسسه کتابشناسی شیعه تشریف آوردند، همانطور که قبلا هم بارها آمده بودند، یک بار به اتفاق استاد محمدجواد حجتی کرمانی و بارهای زیادی تشریف آورده بودند، آخرین باری که تشریف آوردند دو کتاب از آثارشان را برای تجدید چاپ به موسسه کتابشناسی تحویل دادند: یکی کتاب شهید ثقه الاسلام تبریزی و دیگری کتاب شهید شیخ محمد خیابانی و از ما خواستند اینها را تکمیل و منتشر کنیم.
من پایان سخنم را متن این نامه استاد قرار می‌دهم.
بعد از مقدماتی فرمودند: «بعد التحیة و السلام، محترماً به اطلاع جنابعالی می‌رسانم دو کتاب شهید ثقة الاسلام تبریزی و شهید شیخ محمد خیابانی از علمای شیعه و شهید تبریز سالیانی پیش توسط مرکز اسناد تهران به چاپ رسید که نسخ آن نایاب گردید و اکنون آن مرکز آمادگی انتشار مجدد آنها را ندارد و چون چاپ قبلی در محدوده خوانندگان خاصی توزیع شده است به نظرم محافل حوزوی و علمی از آن بهره مند نشده اند. انتظارم آن است که دستور دهید یکی از محققان آن موسسه محترم ضمن بازبینی به تکمیل احتمالی آن بپردازد و موسسه کتابشناسی به چاپ آن اقدام کند. البته مولف! (با علامت تعجب) دنبال حق التالیف نیست اما انتظار چاپ کتاب را دارد. همانطور که چاپ کتاب «شیعه چه می‌گوید» حاج سراج انصاری در رد کسروی گری را که آثار او به وفور توزیع می‌شود را انتظار دارد. و الامر الیکم.»
این کتاب اخیر را تحویل بوستان کتاب، انتشارات دفتر تبلیغات داده بودند برای انتشار و پیگیر آن بودند.
از کسانی که برای تشکیل این محفل تلاش کردند تشکر می‌کنم، به روان پاک استاد درود می‌فرستم و حشر با اولیا و انبیا را برای ایشان مسئلت می‌کنم و از تصدیع عذرخواهی می‌کنم. و السلام علیکم و رحمه الله
