به همت انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی با همکاری خوشه آسیب شناسی دینی و اخلاقی معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی، وبینار گرامیداشت مقام علمی و فرهنگی عالم مجاهد مرحوم آیت الله سید هادی خسروشاهی برگزار شد.
در این مراسم خانم دکتر فروغ پارسا رئیس پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، استاد دکترسید محمدمهدی جعفری نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی، فعال و زندانی سیاسی دوران پهلوی و استاد بازنشسته دانشگاه شیراز، حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری پژوهشگر و رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد پژوهشگر و استاد برجسته حوزه و دانشگاه و حجت الاسلام والمسلمین نقدی مدیر مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی و سید محمود خسروشاهی فرزند آیت الله خسروشاهی و تولیت کتابخانه مرکز بررسی های اسلامی قم به ایراد سخن پرداختند.
گفتنی است این مراسم از طریق لینک https://sbu.ac.ir/webinar مستقیما پخش شد. در ادامه گزارش مشروحی از این وبینار تهیه شده است که تقدیم می گردد.
مرکز بررسی های اسلامی قم - یونس عزیزی
در بخش دیگری از این وبینار حجت الاسلام والمسلمین نقدی سخنانی ایراد کردند:
بسم الله الرحمن الرحیم
و لاحول و لاقوة الا بالله العلی العظیم. حسبنا الله و نعم الوکیل نعم المولی و نعم النصیر. و بعد الصلاة و السلام علی اشرف الانبیاء و المرسلین ابی القاسم محمد و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و اللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین من الان الی قیام یوم الدین؛ آمین یا رب العالمین.
قال الله تبارک و تعالی: الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احداً الا الله و کفی بالله حسیبا.
ابتداءاً سلام عرض می‌کنم خدمت همه حضار محترم، اساتید بزرگوار و کسانی که این برنامه را استماع می‌فرمایند و تشکر می‌کنم از بیت استاد فقید مرحوم آقای خسروشاهی و کسانی که این برنامه را تدارک دیده‌اند. و برای خودم افتخار می‌دانم که در این مجلس به پاره‌ای از ویژگی‌های استاد مرحوم و فقید جناب آقای خسروشاهی اشاره کنم.
خانم دکتر پارسا خوشبختانه اطلاعات خوبی را نسبت به آن مرحوم مطرح کردند، ضمن تأیید آن اطلاعات، بنده از ایشان تشکر می‌کنم.
مرحوم استاد خسروشاهی، غریبانه در زمانی رحلت کردند که متأسفانه آنطور که شایسته بود نمی‌شد برنامه‌ای برای مراسم یادبود و بزرگداشت ایشان با وجود این ویروس کرونا تدارک دیده بشود، الان خدا را شکر می‌کنیم که به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مرکز بررسی‌های اسلامی و آقازاده بزرگوار ایشان این برنامه تدارک دیده شده و ضرورت دارد ما نسبت به آن بزرگوار انجام وظیفه کنیم. من به سبب ارادتی که به مرحوم استاد خسروشاهی داشتم، و مدتی که در زمان حیاتشان با ایشان مأنوس بودم به چند ویژگی آن فقید سعید اشاره می‌کنم.
مهم‌ترین ویژگی وجود مرحوم استاد خسروشاهی، بحث تبلیغ است. طبق آیه‌ای که در آغاز تلاوت کردم، دو ویژگی در این آیه مطرح شده: الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه ولایخشون احداً الاالله؛ کسانی که همواره پیام‌های خداوند متعال را ابلاغ می‌کنند و تنها از او پروا دارند و نه از هیچ کس دیگر. در این آیۀ شریفه به دو نکته در امر تبلیغ اشاره شده، یکی استمرار و تاکید و جدیت در امر تبلیغ و دوم خشیت از حضرت حق جلت عظمته و نه دیگران. زندگی سراسر تبلیغ مرحوم استاد خسروشاهی نشان داد که ایشان لحظه‌ای از عمر خودش را از انجام امر تبلیغ کوتاه نیامد. می‌دانیم تبلیغ فقط سخنرانی مذهبی نیست، زندگی آن مرحوم مشحون بود از تبلیغ و اشاعه دین مبین اسلام و فرهنگ تشیع.
مقام معظم رهبری که سابقۀ مراودات بسیاری با استاد خسروشاهی داشتند در پیام تسلیت به خانوادۀ ایشان به این نکته اشاره فرموده‌اند و ایشان را رفیق دیرین و عنصری خستگی ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی نامیدند.
مسأله دوم تقوا و پرهیزگاری و عدم خشیت او از غیر حضرت حق می‌باشد، یعنی در انجام رسالت تبلیغی به کسی دیگر توجهی نداشت، زندگی آزاد او و تبلیغ وممارستش در رساندن فرهنگ اهل بیت به دیگران خیلی بارز و معلوم و مبرهن بود.
اولین ویژگی در زندگی مرحوم استاد خسروشاهی بحث تبلیغ است که سراسر زندگی او آکنده از این امر هست، هم جدیت در تبلیغ و هم تقوا و پرهیزگاری او.
نکته بعدی در مورد زندگی تبلیغی مرحوم استاد خسروشاهی، جهان شمولی او است. متأسفانه یکی از کاستی‌هایی که ما در حوزه‌های علمیه با آن روبرو هستیم، نبود نگاه جهانی است. مرحوم استاد خسروشاهی از عنفوان جوانی تا زمانی که رحلت کردند، ارتباط گسترده‌ای با جهان اسلام داشتند و این موضوع کاملاً در مراودات آن مرحوم مشهود بود. شرکت در اغلب کنفرانس‌های اسلامی، ارتباط با دانشمندان و متفکرین جهان اسلام یکی دیگر از ویژگی‌های بارز آن مرحوم بود. درباره ارتباط با دانشمندان و متفکرین جهان، شما کتابخانه شخصی ایشان را ملاحظه کنید این ادعای من است که ما شاید هیچ دانشمند روحانی را نداشته باشیم که این قدر مکاتبات و مراسلات و ارتباطات با مراکز اسلامی، از کشورهای مصر، لیبی، اردن، سوریه، ترکیه، عراق، مراکش، الجزایر، تونس، پاکستان و هند داشته باشد. مجموعه مکاتباتی که از کشورهای مختلف و مراکز دینی و علمی با او بود خیلی گسترده بود و ایشان همواره نهضت‌های اسلامی را پیگیری می کرد. در مجله «مکتب اسلام» که تنها دریچه‌ای بود که در زمان رژیم گذشته حوزه می‌توانست مطالب اسلامی را از آنجا به دیگران منتقل کند، ایشان به وسیله مقالات سلسله‌واری که در آنجا داشت اخبار نهضت های اسلامی را منعکس می‌کرد .
نکته دیگری که در زندگی مرحوم استاد خسروشاهی بارز است و خانم دکتر پارسا هم به آن اشاره کردند، بحث تقریب و وحدت بین امت اسلامی است که آن مرحوم از هر فرصتی برای اشاعۀ آن استفاده می‌کرد. در یک سفر که به الجزایر داشتند با مرحوم دکتر صبحی صالح آشنا شدند مرحوم دکتر صبحی صالح نسخه‌ای از نهج‌البلاغه را تحقیق و پژوهش کرده بود و بیست و دو کلیدواژه و فهرست برای آن درست کرده بود که خیلی جالب بود و این کار ارزشمند و علمی برای کتاب شریف نهج‌البلاغه هنوز در بین ما شیعیان انجام نشده بود، مرحوم استاد خسروشاهی این نسخه از نهج‌البلاغه را با موافقت آن مرحوم به ایران آوردند و چاپ کردند، مکرر هم چاپ کردند.
نکتۀ بعد بحث اهمیت و اشاعۀ ترجمه‌های قرآن است، اطلاعاتی که من از آن عزیز سفر کرده در این زمینه دارم شاید کسان دیگری نداشته باشند. ایشان در دهه شصت یک فعالیت گسترده‌ای را در زمینه نهضت ترجمه قرآن قبل از چاپ ترجمه‌های قرآن شروع کردند، من این را فراموش نمی‌کنم، البته می‌توان به مصاحبه‌هایش هم دسترسی پیدا کرد، مصاحبه‌های متعددی ایشان داشت که برخی از آنها از صدا و سیما پخش شد. ایشان در کاری که مسیحیت در این زمینه انجام داده بود و ترجمه‌های تحریف شده‌ای که صورت گرفته بود، بسیار حساسیت نشان می‌داد. آن مرحوم انگیزه‌ای قوی در این زمینه داشت و زمانی هم که رفتند به واتیکان این انگیزه اوج گرفت، هم قرآن را به زبان انگلیسی چاپ کردند، هم به زبان ایتالیایی و هم به زبان آلمانی. نهج البلاغه را هم همین طور.
بخاطر اهمیت موضوع ترجمۀ قرآن در دهه هفتاد، قرار شد یک مرکزی برای ترجمه قرآن در ایران تاسیس شود، چون علاقه مردم جهان بخصوص پس از به ثمر رسیدن انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران به قرآن زیاد شده بود و شوق زایدالوصفی بعد از انقلاب در مردم پیدا شده بود. ما دیدیم نمی‌توانیم مردم دنیا را دعوت کنیم که بیایند زبان و ادبیات عربی یاد بگیرند تا معانی و مفاهیم قرآن را بفهمند، مجبور بودیم متن قرآن را به زبانهای آنان ترجمه کنیم. به همین خاطر اقدام به تأسیس مؤسسۀ فرهنگی ترجمان وحی کردیم که در ابتدا به مرکز ترجمۀ قرآن مجید به زبانهای خارجی مشهور بود.
مرحوم استاد خسروشاهی وقتی از تأسیس این مرکز مطلع شدند با خوشحالی و روحیۀ بزرگی که داشتند، از این کار بزرگ استقبال کردند و چهارده ـ پانزده جلد ترجمه قرآن به زبان های مختلف را که در آرشیو و کتابخانۀ شخصی ایشان بود، را به مؤسسۀ فرهنگی ترجمان وحی هدیه کردند و ما همه آن ترجمه‌ها را در آرشیو مؤسسه قرار دادیم و ایشان از هیچ کمکی در این زمینه مضایقه نمی‌کرد. آقای امام جمارانی که از حامیان این موسسه بود یک نامه تشکرآمیزی برای ایشان نوشت. خوشبختانه تا به حال این مؤسسه چهارده ترجمه از قرآن را به چهارده زبان پرمخاطب جهان انجام داده و آنها را به بازار عرضه کرده است که جمعیت مخاطبی قریب دو میلیارد و هشتصد میلیون نفر را دربر می‌گیرد.
تا سال 2017 میلادی قریب به سه هزار و دویست ترجمه از انجیل به بازار عرضه شده، یعنی الان طبق آماری که ازسوی موسسه‌ای زبان‌شناسی در لندن که هر چهار سال یک بار منتشر می‌شود ارائه شده، بیش از هفت هزار زبان زنده و شناسنامه‌دار در دنیا وجود دارد. انجیل تا سال 2017 ـ میلادی قریب سه سال پیش ـ به سه هزار و دویست زبان ترجمه شده، یعنی 98 درصد مردم جهان به یکی از ترجمه‌های انجیل دسترسی دارند اما قرآن از آغاز نزول تا کنون که من در خدمت شما هستم تنها به 148 زبان ترجمه شده که شاید صد ترجمه آن کامل باشد، و 48 ترجمه از آن در حد یک منتخب یا یک سوره حمد یا یس و امثال آن است. این امر یک همت والایی می‌خواست، مرحوم خسروشاهی با انگیزه فراوانی که داشت، دنبال این کار بود و ما از او به بزرگی یاد می‌کنیم که همت والای او باعث شد که عملاً چنین نهضتی در ایران راه بیافتد.
آخرین ویژگی که من از ایشان می‌توانم عرض کنم، ارتباط گسترده‌ای بود که با مراکز علمی و فرهنگی جهان اسلام داشت، خوشبختانه آن مرحوم به زبان عربی مسلط بود، و این امر برای آشنایی با جهان اسلام و ارتباط با اندیشمندان و دانشمندان این حوزه خیلی مغتنم و کارساز بود تا ایشان بتواند با آنها ارتباطات خوبی داشته باشد و فرهنگ تشیع را معرفی کند. و آخرین کاری هم که در زمان حیاتشان کردند انتشار ترجمه‌های قرآن بود به چند زبان که ما دنباله رو کار او هستیم و خدا را شکر می‌کنیم که توانست برای ما انگیزه‌ای باشد که این کار را با قوت و قدرت پیش ببریم.
من مجدداً از دست‌اندرکاران این برنامه و حضار محترم که این سخنان را استماع کردند تشکر می‌کنم. برای آقازاده محترم ایشان جناب آقای سید محمود خسروشاهی که تولیت و مدیریت این کتابخانه و مرکز بزرگ علمی را که حاصل یک عمر تلاش آن فقید سعید است، به عهده دارند آرزوی توفیق دارم. امیدوارم خداوند متعال به ما توفیق دهد که بتوانیم پیرو و رهرو آن مرحوم در انتشار معارف اسلام و فرهنگ تشیع باشیم. ان‌شاء الله والسلام
