اخوان المسلمین: بزرگترین جنبش اسلامی معاصر

درباره این كتاب

... براى تكمیل و آماده سازى تحقیقى خاص درباره تاریخ و اندیشه اخوان المسلمین، جهت «گروه مطالعاتى و تحقیقاتى حركتهاى اسلامى معاصر» در دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى و همچنین براى استفاده در تدریس واحد درسى «حركتهاى اسلامى معاصر» در دانشكده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران و دانشكده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، چند سال قبل به ترجمه كتاب الأخوان المسلمون، كبرى الحركات الاسلامیة المعاصرة، تألیف دكتر اسحق موسى الحسینى پرداختم ...

نخست اندیشه چاپ مستقل آن در میان نبود و فقط به عنوان یكى از منابع تحقیقى و تدریسى از آن استفاده می شد، اما با گذشت چند سال، در عمل روشن شد كه تا مرحله تكمیل و آماده سازى تحقیقى خاص درباه اخوان- با توجّه به دقت در حدّ وسواس!- فاصله زیادى هست و از سوى دیگر، علاوه بر توده مردم مسلمان ایران، دانشجویان دانشگاه هاى كشور هم كتابى در این زمینه در اختیار ندارند تا بتوانند در امتحانات و یا تهیه مقاله و گزارش خود به آن مراجعه كنند و روى همین اصل، تصمیم گرفته شد كه به چاپ مستقل آن اقدام شود، ولى براى آنكه ترجمه كتاب در چاپ مستقل، داراى كاستی هایى نباشد كه به طور طبیعى در ترجمه آن با هدف نخستین، می توانست وجود داشته باشد، تطبیق و بازنگرى آن یك بار دیگر، به طور كامل با متن انگلیسى چاپ دوم، بیروت، به عمل آمد و به یارى حق هرگونه نقص و اشتباه احتمالى در ترجمه، مرتفع گردید و حیت از تغییر جملات یا كلماتى كه خود آنها را قبول نداریم، خوددارى به عمل آمد، تا متن اصلى آنطور كه هست در اختیار علاقه مندان قرار گیرد.

... گفتنى است كه كتاب اسحق موسى الحسینى، براى بار دوم در سال 1956میلادى، به انگلیسى و افزدون بخش دوم، در بیروت انتشار یافته است و با توجّه به اینكه تألیف آن به دوران تأسیس و شكوفایى فعّالیّت اخوان در جهان عرب نزدیك است، از اهمیت و ارزش خاصّى برخوردار تواند بود.

البته مؤلف تا حدّ مقبولى بى طرفى یك پژوهشگر را در كتاب خود مراعات كرده است، ولى در عین حال: نمی توان گفت كه كتاب در مجموع، اثر جامع و كاملى است، به ویژه كه در بررسى تاریخى، فقط تا حوادث سال 1954 م اشاره دارد و فاقد بررسى حوادث سال هاى بعدى است كه آن را مؤلف كتاب دیگرى انجام داده است ...

... نیاز بررسى حوادث سال هاى بعد از 1954 م، سرانجام ما را به ترجمه كتاب دیگر و جدیدترى واداشت به نام: تألیف دكتر ریچارد میشل [1] كه متن انگلیسى و ترجمه عربى آن به نام: الاخوان المسلمون هر دو در آمریكا منتشر شده است.

البته مؤلف این كتاب نیز با مراجعه به دهها كتاب و مجله و روزنامه، دچار روش «ارائه مدرك»!- یا بیمارى مدرك زدگى!؟- شده است ...

روش و كارى كه «غربی ها» بیشتر به آن علاقه دارند و فكر مى كنند كه اگر براى هر جمله اى كه می نویسند، نام روزنامه اى را به عنوان «مدرك» آن ذكر كنند، می تواند بر اعتبار كتاب بیفزاند! در حالى كه چنین نیست و تكرار مطالب روزنامه ها و مجلاتى كه به هنگام انتشار، اغلب آنها در اختیار حاكمیت ها قرار داشته اند و مثلا در مصر مطابق دلخواه شاه فاروق و یا به امر سرهنگ ناصر قلم زده اند، نمی تواند در نهایت، كتاب تاریخى كامل و معتبرى را براى اهل خرد و تحقیق به ارمغان بیاورد ... زیرا كه انگیزه اصلى تاریخ نویسى غربیان و پژوهش هاى اغلب مستشرقین روشن است و مطبوعات غربى هم كه عمدتاً از سوى امپریالیسم خبرى تغذیه مى شوند نیازى به معرفى ندارند و به همین دلیل با استناد به آنها، بی تردید هیچ تحقیق ارزشمندى را نمی توان ارائه داد ... نمونه بارز در این زمینه، موضع گیرى غیراخلاقى و بلكه ضد انسانى آنها، در رابطه با انقلاب اسلامى یاران و ارزش هاى آن است كه به خوبى ماهیت واقعى آنها را نشان می دهد و در واقع ایران اگر محققى بخواهد با استناد به آنها، كتابى درباره انقلاب اسلامى ایران بنویسد، بدون تردید محصول آن چیزى كاملًا غیرواقعى و متضاد با اصل و هویت انقلاب اسلامى خواهد بود. و به هر حال باید گفت كه به نظر ما، آشنایى نزدیك با كادرهاى اصلى یك سازمان یا جریان سیاسى و آگاهى از ادبیات آشكار و منابع درون تشكیلاتى است كه می تواند به درك عینى مسائل بینجامد و تحقیقى ارزشمند به وجود آورد.

خوشبختانه برادرعزیز و دوست دیرینه ام استاد صلاح ابورقیق- از اعضاى قدیم مكتب الارشاد سازمان اخوان در مصر- كه سالیان متمادى در زندان هاى مصر، طعم «عدل ناسیونالیسم عربى» را هم چشیده است! با افزودن توضیحات لازم در ترجمه عربى كتاب دكتر میشل [2] آن را تكمیل و اصلاح كرده است ... از سوى دیگر ترجمه كتاب هم توسط استاد: دكتر محمود ابوالسعود- یكى از افسران مصرى وابسته به سازمان اخوان- انجام گرفته كه خود شاهد بسیارى از حوادث تاریخ اخوان بوده، و به تناسب، مشاهدات خود را در تكمیل كتاب، بر آن افزوده است و بدین ترتیب، كتاب دوم را باید كامل تر از كتاب اول تلقى كرد ...

البته این توضیحات بر متن كتاب افزوده نشده، بلكه با علامت ستاره (*) در متن نكات مورد نظر مشخص شده و سپس توضیح و یا تصحیح مطلب، در پاورقی ها آمده است.

امیدوارم كه كتاب دكتر میشل نیز هر چه زودتر به دست چاپ سپرده شود و خلئى كه در زمینه شناخت این حركت اسلامى در زبان فارسى وجود دارد، برطرف گردد و منبع قابل استنادى در اختیار اساتید محترم و دانشجویان عزیز دانشگاه هاى كشور قرار گیرد.

اشاره به این نكته در این مقدمه ضرورى است كه ترجمه این دو كتاب و نشر آنها از سوى ما به مفهوم موافقت كامل با برداشت هاى نویسندگان آنها، در همه زمینه ها نیست ... در پاره اى از حوادث: اسناد و مدارك موجود در اختیار ما، عكس آنچه را كه در این كتا بها آمده است نشان می دهند و به هر حال ما براى حفظ امانت در ترجمه، متن را به طور كامل به فارسى درآورده ایم و دیدگاه ها و یا برداشت هاى خاص خود را،در كتاب اصلى تالیفى خود، خواهیم آورد ...

... از خداوند متعال یارى می طلبم كه توفیق دهد تا ره آورد پژوهش چهل ساله درباره «حركت اخوان المسلمین: تاریخ، اندیشه، رهبرى، عملكرد و ...» تكمیل و به دست چاپ سپرده شود. این ره آورد به علت عینى بودن شناخت و آشنایى نویسنده با اغلب كادرهاى آن، به ویژه بحث و گفتگو با دو مرشد عام- شیخ عمر تلمسانى و شیخ محمد حامد ابوالنصر- و دیدار با چندین مراقب عام و ده ها عضو مكتب الارشاد و هرماه بودن آن با ده ها سند و عكس منتشر نشده، كامل ترین و مستندترین كتابى خواهد بود كه تاكنون درباره «اخوان المسلمین» نوشته شده است.

... در اینجا برخود لازم می دانم كه نخست از برادر ارجمند، آقاى دكتر ابراهیم یزدى سپاسگزار باشم كه سالیانى پیش، به هنگام اقامت در امریكا، نسخه اى از متن انلگیسى كتاب The Society of :Moslem Brothers دكتر میشل را براى من فرستاد.

سپس از برادر مهندس یوسف ندا (مصر) و برادر غالب همّت (سوریه)- هر دو از برادران قدیمى- سازمان اخوان- باید تشكر كنم كه متن اصلى دو كتاب: الاخوان المسلمون دكتر میشل و: الاخوان المسلمون كبرى الحركات الاسلامیه دكتر اسحق موسى الحسینى را براى استفاده و ترجمه در دیدارى در «لوگانو»- سویس- بمن هدیه دادند ... و اگر بگویم كه این دو كتاب، تنها نسخه خاص كتابخانه خودشان بود ولى با «ایثار» آنها را در اختیار من قرار دادند- و همچنین اسناد و عكس هاى تاریخى چاپ نشده اى هدیه دادند كه در كتاب خود از آنها استفاده كنم-، تردید شكر و سپاس ما مضاعف خواهد بود.

و از برادر آزاده ارجمند، محمدرضا آصفى هم باید سپاسگزار باشم كه در بازنگرى نهایى و تطبیق ترجمه من با متن انگلیسى، مرا یارى نمود.

أجرهم على اللَّه ... وفقهّم اللَّه و ایّان الما یحب و یرضى.

سیدهادى خسروشاهى

تهران- 30/ 9/ 74