تجلیل دکتر حسن بلخاری از شخصیت آیت الله خسروشاهی رحمت الله علیه

مراسم بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، امروز یکشنبه، ۵ بهمن‌ماه به صورت مجازی و با سخنرانی حسن بلخاری؛ رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، محمدجواد ظریف؛ وزیر امور خارجه، سیدجمال‌الدین دین‌پرور؛ دبیرکل بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه، محمدجواد حجتی‌کرمانی؛ محقق و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ اسلامی، سیدمحمود دعائی؛ مدیرمسئول روزنامه اطلاعات، محمدمهدی جعفری؛ نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی و استاد دانشگاه شیراز و سیدمحمود خسروشاهی؛ فرزند استاد فقید و مدیر مرکز بررسی‌های اسلامی برگزار ‌شد.

در ادامه متن سخنان حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی را می‌خوانید؛

نکته اول اینکه از جوانی با آثار استاد آشنا بودم و مطالعه می‌کردم و ایشان یک شخصیت جذاب بود و دلیلش هم نو بودن اندیشه و تلاش‌های وثیقی بود که در حوزه‌های فکری داشتند، اما ایشان را ندیده بودم تا در سال ۱۳۹۶ که مراسم تکریم از استاد مهدی محقق به عنوان رئیس انجمن برگزار می‌شد و بنده نیز به عنوان خدمتگزار جدید در کنار استاد محقق بودم و در آن جلسه تکریم و معارفه ایشان تشریف آوردند و من از نزدیک و بعدها در جلسات مختلف و متعددی که ایشان شرکت می‌کردند با خصائل برجسته ایشان آشنا شدم و این اواخر آشنایی بیشتر شد و قرار بود در برنامه‌های امسال حاضر شوند اما دست اجل مهلت نداد.

استاد خسروشاهی؛ علم به زمان
نکته دوم اینکه جناب خسروشاهی یکی از مصادیق بسیار برجسته این گفتار نورانی حضرت امام صادق(ع) هستند که هر که عالم به زمان خویش شد، او مورد هجوم فتنه‌های زمان قرار نمی‌گیرد. این روایت یا این حدیث نورانی در بطن و جان خودش بیانگر یک حقیقت مکنون متعالی در متن اندیشه‌های اسلامی و شیعی است و آن اینکه به‌روز بودن یا به تعبیر فلسفی رایج و شایع آن، مدرن بودن و نوعی تجدد را در عرصه سنت و حقیقت تعقیب کردن یکی از ویژگی‌های بنیادین اندیشه ما است. به عبارت دیگر سنت در ذات خود زاینده تجدد و به روز بودن و ادراک زمان خویشتن است.

یعنی ادراک زمانی که در آن زندگی می‌کنیم و اقتضائاتی که این زمان دارد که جمله امام(ع) بیانگر این معنا است که زمان در جوهر خود بیانگر ظهور مسائل مستحدثه‌ای است که آنکه واقف و عالم به این مسائل مستحدثه شد، نه‌تنها از هجوم فتنه‌ها در امان می‌ماند، بلکه می‌تواند کاروان اندیشه را جلو ببرد که با به‌روز بودن خود با عالم به زمان بودن خود و با درکی که از تحولات زمین و زمان دارد موفق باشد، چراکه تمامی این موقعیت‌ها، پاسخ‌ها و مواضع جدیدی را می‌طلبد. عالمانی که در بستر چنین عصری و چنین قاعده‌ای رشد می‌کنند و ظاهر می‌شوند، تفسیرهای جدید مبتنی بر حقیقت سنت دین ارائه می‌دهند و جهان جدیدی که با پرسش‌های جدید پاسخ‌های جدید می‌طلبد، با این عالمان مسیر فکری خود را تعیین می‌کند.

جوهر دین با عالمان به زمان سلامت می‌ماند
مرحوم مطهری از جمله این افراد بود، یعنی از یک طرف با تحصیل در علوم حوزوی و تکیه داده بر سنت و از سوی دیگر با ورود به دانشگاه و ادراک مسائل جدید که نیازمند مسائل جدید است، بیانگر ظهور عالمی است که از یکسو تکیه بر سنت دارد و از سوی دیگر عالم به زمان است و جالب اینکه هرکس عالم به زمان شد، کاشف زبان آن زمان نیز می‌شود و آنگاه از یکسو با وقوف به مسائل مستحدثه زمان و دیگری انتخاب زبانی که بتواند مفاهیم را به مخاطب منتقل کند، مسیری را ایجاد می‌کند که در قلمرو این مسیر این جوهر دین به سلامت می‌ماند و حضور خود را اثبات می‌کند و هم جامعه‌های جدید از اندیشه‌های دینی بهره‌مند می‌شوند.

آن جمله بلندی هم که حضرت امیر(ع) فرمود که اگر کسی دو روزش مساوی باشد، او مغبون است، بیان می‌کند که در جوهر سنت این نوع‌خواهی و این تحول و لزوم تحول، تعبیه شده است و سنت حقیقی سنتی است که در بطن و متن خود تجدد و نوخواهی را دارد. عالم باید به‌روز و مشرف به زمان باشد تا جوهر دین پرتلالو بماند و انسانی که به دنبال حقیقت است بی‌پاسخ نماند. از دیدگاه بنده مرحوم خسروشاهی یکی از علمای مصداق این کلام امام صادق(ع) است. مدت حضوری که در واتیکان داشتند و در سال‌های اولیه انقلاب که هجمه عظیمی علیه مبانی فرهنگی اسلام در جهان مطرح شد، ایشان سعی کردند بر بنیاد یک سیره و سنت دقیق تا جای ممکن از مشاجرت میان اسلام و مسیحیت بکاهد. واتیکان قلب جهان مسیحیت در حوزه کاتولیک است. این طرف نیز اسلام ظهور نوینی در عالم یافته بود و دشمنان می‌توانستند فضا را آلوده کنند و وجود عالمی نواندیش و به‌روز می‌توانست در کاهش این مشاجرات موثر باشد و بعد از آن تلاش وسیعی که برای ارتقای مناسبات فرهنگی میان ایران و مصر انجام دادند، بسیار مهم بود.

اهمیت اقدامات استاد خسروشاهی در سطح تمدنی
چون مصر یکی از حوزه‌های تمدنی جهان اسلام محسوب می‌شود، یعنی اگر شما از کل تمدن اسلامی دو منطقه فرهنگی ایران و مصر را بگیرید چیزی نمی‌ماند و این دو منطقه فرهنگی در ظهور اندیشه‌های اسلامی و تلالو آن نقش بسیار برجسته‌ای داشته است و تصور کنید که حال بر اثر برخی سیاست‌های غلط در مصر و یک دشمنی آشکار با ایران رخ داد چقدر می‌توانست این دو منطقه فرهنگی را از یکدیگر جدا کند و در این بین نقش برجسته مرحوم خسروشاهی برجسته است که در عین محکومیتی مواردی که علیه تمدن اسلامی تلاش می‌کند تا این دو تمدن از یکدیگر دور نشوند و مراودات فرهنگی ادامه داشته باشد که این را نیز از نواندیشی ایشان و از به‌روز بودن ایشان می‌د‌انم. یعنی مسئله واتیکان یک طرف و تلاش هایی که در مناسبات فرهنگی میان ایران و مصر انجام دادند از سوی دیگر ایشان را به عنوان یکی از چهره‌های برجسته عالمان به زمان در عصر ما قرار داد و قطعاً آثار این حرکت ایشان در حوزه تمدنی ما بسیار موثر بوده است.

امیدواریم که خداوند روح آن مرحوم را با روح اولیا محشور کند و فرزند ایشان در ادامه حرکت استاد و نهضت علمی استاد بتوانند راه آن بلندمرتبه را ادامه دهند و جامعه از برکات معنوی و علمی مرحوم آیت‌الله خسروشاهی بهره‌مند شود.