مقدمه
مناسبات ایران و قوم یهود ریشه در تاریخ باستان دارد. از دوران پادشاهان هخامنشی، چراگاه ها و محل سكونت قوم یهود در فلسطین، همیشه در قلمروی حاكمیت ایرانیان بوده است. تاریخ و كتب مذهبی قوم یهود از كوروش كبیر شاه هخامنشی، به خاطر نجات این قوم از اسارت پادشاهان بابل، همیشه به نیكی یاد می كنند. پس از فتح بابل و آزادی قوم یهود، برخی از قبایل این قوم ساكن ایران شده و در طول 2500 سال، در كنف ایرانیان به سر برده و اغلب اوقات در آسایش و رفاه قابل توجهی زندگی كرده اند و اگر در برخی از ادوار تاریخی مزه فشار و تضییقات را چشیده اند، ملت مسلمان ایران نیز از جور و ظلم سلاطین و شاهان خود، تلخی های فراوانی چشیده اند... البته می دانیم كه ظهور «جنبش صهیونیسم» در اروپا به عنوان عكس العمل در قبال ظلم و ستم جوامع و دولت های اروپایی- مسیحی نسبت به یهودیان اروپایی بوده است و نمونه قتل عام های ادعائی قوم یهود، در اروپا هرگز در هیچ یك از جوامع اسلامی رخ نداده و همیشه یهودیان در كنف حمایت مسلمانان و جوامع اسلامی حیات آسوده و رفاه و آزادی قابل توجهی داشته اند. ولی متأسفانه جنبش صهیونیست ها در مناطق و سرزمین های اسلامی همیشه در راستای منافع استعمار اروپائی شرق به ویژه در جهان اسلام بوده است.
پیدایش جنبش صهیونیستی در ایران در دوران پهلوی ها با حمایت سفارتخانه های خارجی به ویژه فرانسه و انگلیس بوده است و همین جنبش و تشكیلات آن در ایران، نقش كلیدی در مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین اشغالی داشته است. این جنبش مناسبات خود را با رژیم پهلوی تا پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن1357 حفظ كرد. البته رژیم صهیونیستی از بدو پیدایش در سرزمین فلسطین، برای نجات از حلقه محاصره اعراب، با طرح راهبرد پیرامونی سعی داشت روابط گسترده ای با كشورهای همسایه اعراب، چون: ایران، تركیه و اتیوپی به وجود آورد و در این راه تا حدودی هم موفق بوده است. و از سوی دیگر رژیم شاه نیز انگیزه های زیادی جهت برقراری روابط با رژیم صهیونیستی «اسرائیل» داشت و بی تردید غرب، به ویژه آمریكا و انگلیس هم شاه را در این راه ترغیب و تشویق می كردند. البته نقش ایادی فرقه «بهائیت» و گروه های یهودی - صهیونیستی در ایران را نیز در ترغیب شاه برای توسعه روابط با رژیم صهیونیستی نباید فراموش كرد.
اما همواره جامعه اسلامی ایران به رهبری روحانیت و حوزه های علمیه قم و نجف، مانع بزرگ در راه توسعه این روبط و علنی كردن میان دو رژیم بوده اند و به شهادت تاریخ معاصر، نهضت و مبارزه اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) نقش بسیار اساسی در كاهش شتاب و توسعه دامنه مناسبات میان شاه و اسرائیل ایفا كرده است.
تاریخ یهودیان ایران
نوشتن تاریخ «كلیمیان ایران» در یك مقاله میسر نیست و خود نیاز به نگارش چندین جلد كتاب دارد. ولی بی مناسبت نیست كه اشاره كوتاهی به عمل آید:
دوره باستان
سكونت قوم یهود در ایران به تاریخی در حدود 190 سال پیش از فتح بابل توسط كوروش و صدور زمان بازگشت یهودیان به «اورشلیم» باز می گردد. آنها اغلب در همدان و اصفهان سكنی گزیده بودند... در زمان جانشینان كوروش، مصر به تسخیر سپاه هخامنشی درآمد و فرمانی مبنی بر عدم تعرض به معبد یهودیان در مصر صادر شد. در عصر داریوش (552 – 486 ق.م) متصرفات ایران توسعه یافت و سرزمین های یهودی نشین هم بخشی از قلمرو حكومت داریوش بود. بنا بر اساطیر بنی اسرائیل، یهودیان در دوران سلطنت خشایار شاه (522-286 ق.م) به واسطه «استر» همسر و ملكه یهودی ایران، از توطئه ای كه برای قتل عام آنان چیده شده بود، نجات یافتند! با كشته شدن داریوش سوم و سقوط دولت هخامنشیان تمامی خاك ایران به دست اسكندر مقدونی افتاد و جامعه یهود ایران، مانند بقیه ایرانی ها تحت حاكمیت یونانیان قرار گرفتند... سیاست مذهبی سلوكی ها، جانشینان اسكندر، موجبات انزجار قوم یهود را فراهم آورد. برخی از پادشاهان سلوكی مجسمه ژوپیتر را در معبد یهود بر پا داشته و آنان را مجبور به قربانی نمودن «خوك!» برای بت های یونانی می نمودند... و اجرای بعضی از مراسم مذهبی آنان هم ممنوع گردید... در عصر اشكانیان بنا بر روایات یهودیان، جامعه یهودی ایران مورد حمایت پادشاهان اشكانی قرار گرفت و روایات اهل مذهبی كه در این عهد معمول بود، نسبت به یهودیان نیز اجرا شده است. یهودیان در این دوره به بازسازی و سازماندهی تشكیلات و ساختار اداری - مذهبی پرداختند و معابد خود را در شهرهایی كه در قلمروی اشكانیان بود، مرمت و بازسازی نمودند. در دوران حاكمیت ساسانیان، سیاست مذهبی شاهان ساسانی تحت تأثیر نفوذ موبدان تغییر یافت و روش تساهل و تسامح مذهبی تا اندازه ای كاهش یافته و امتیازات مذهبی و استقلال محاكم یهودی، لغو و اجرای احكام طبق مقررات مذهبی آنها، از سوی ساسانیان تعطیل شد. قبض و بسط آزادی مذهبی یهودیان ایرانی در دوران ساسانیان كاملاً مشهود است. به طور مثال می توان اشاره كرد كه در دوران بهرام گور، یهودیان از آزادی مذهبی برخوردار بودند، ولی در دوره حاكمیت یزدگرد دوم كه تحت نفوذ موبدان بود، فرمانی صادر شد كه یهودیان را مجبور می ساخت روز شنبه را مقدس ندانند...! و تعطیل نكنند!
یهودیان در پناه حاكمیت مسلمانان
... اتخاذ روش مدارا و تسامح، نسبت به پیروان ادیان (مسیحیان و یهودیان و زردشتی ها)، از هنگام فتح ایران توسط نیروهای اسلام یك سیاست ثابتی بوده كه منبعث از تعلیمات آئین اسلام بوده است.
به گواهی اغلب مورخان اسلامی و غیراسلامی، قوم یهود هم چون سایر پیروان مذاهب، در كنف حمایت حاكمیت اسلامی، از آزادی مسكن و كسب و كار و آزادی عبادت و انجام مراسم مذهبی برخوردار بودند... تارخ نگاران یهودی اعمال پاره ای تضییقات علیه یهود را یادآوری می كنند، از آن جمله می توان به منبع استخدام آنها در ادارات دولتی، انجام عبادات به آهستگی، متمایز ساختن آنها با رنگ مخصوص در لباس اشاره كرد، ولی در دوران حاكمیت مغول بر ایران یك یهودی به نام سعدالدوله وزیر ارغون شاه شده و موقعیت یهودیان بهبود یافت. در حمله تیمور لنگ به ایران بسیاری از شهرها ویران گشت و جمعیت زیادی از ایرانیان، از جمله یهودیان متحمل خسارات جانی و مالی فراوانی شدند. بنا به روایات تاریخی؛ تیمور هنگام حمله به اصفهان70 هزار تن را از دم تیغ گذراند و بسیاری از یهودیان هم در آنجا قتل عام شدند. و بنا بر یك افسانه قدیمی، یهودیان اصفهان لنگ شدن پای تیمور را از آن رو می دانند كه در مراسم روزه بزرگ سال 1387 م هنگامی كه یهودیان در كنیسه مارون ولایت، با صدای بلند جمله توحید را ادا می كردند، تیمور كه اتفاقاً از محله یهودیان عبور می كرد، بر اثر رم كردن اسبش، به زمین افتاد و پایش شكست و لنگ شد!
از این رو، او حكم قتل یهودیان را صادر كرد و كنیسه را به مسجد مبدل ساخت. اما یهودیان در دوران عثمانی و صفوی برخلاف هم كیشان خود كه در اروپا مورد خشم و تعرض و قتل قرار داشتند، از توجه خاص سلاطین دولت های عثمانی و صفوی برخوردار بودند. «حبیب لوی» در كتابش «تاریخ یهود ایران» به ذكر برخی فشارها و سیاست تضییق مذهبی علیه یهودیان ایران در دوران صفویه می پردازد از جمله اینكه به هنگام باران، یهودیان حق آمدن به كوچه و خیابان و یا حق سوار شدن بر اسب و حق پوشیدن جوراب بلند را نداشتند. ولی باید اشاره كرد كه انگیزه ها و علل مذهبی، تنها محرك تعقیب كلیمی ها در بخشی از دوره صفویه نبوده، بلكه اعمال آنها باعث این امر می شد، چرا كه یهودیان ایرانی گاهی متهم به اشاعه فساد و فحشا و یا جادوگری و شراب سازی می شدند و تحت تعقیب قرار می گرفتند و همین سیاست و فشار شاهان صفوی، موجب مهاجرت یهودیان به خاك عثمانی گشت.
با سقوط دولت صفوی، وضع یهودیان ایرانی دگرگون گشت... در زمان نادرشاه، هفت خانواده كلیمی به عنوان خزانه دار به مشهد اعزام شدند كه این تعداد تا قبل از شهریور1320 ش، حدوداً به پانصد خانوار رسید.
رد پای صهیونیسم در ایران؛ كنكاش تاریخی
جمعیت یهودیان ایران در دوران فتحعلی شاه قاجار به حدود یكصد و سی هزارنفر می رسید. در تهران 15 هزارنفر و در تبریز هفت هزارنفر یهودی زندگی می كردند... با پیدایش «علی محمد باب» و شكل گیری فرقه ساختگی بهائیت، جمعی از یهودیان با سوء استفاده از موقعیت، به این فرقه روی آوردند و بهائی شدند! دكتر یعقوب ادوارد پولاك، اهل بوهم طبیب مخصوص ناصرالدین شاه یهودی بود و حضور وی در دربار ناصری تاثیر مهمی در توجه شاه قاجار به اوضاع یهودیان ایرانی داشته است. همان طور كه بعدها، پزشك مخصوص پهلوی دوم، سرلشگر دكتر ایادی، یك بهائی سرشناس بود كه می توانست از نفوذ خود در شاه، استفاده كرده و او را وادار به انجام كارها و اعمالی كند كه موجب رنجش مسلمانان می گردید...
... با رشد جنبش صهیونیستی در اروپا، توسعه جایگاه یهودیان در دول اروپائی به ویژه انگلیس، حمایت تدریجی دولت های اروپایی از یهودیان ایران در دوره حاكمیت ناصرالدین شاه نضج گرفت. مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا بستر مناسبی برای ملاقات نمایندگان مؤسسات و تشكیلات صهیونیستی در اروپا با وی بود. در پاریس شاه قاجار با لـُرد روتچیلد از خانواده های متمول یهودی و از رهبران صیهونیستی فرانسه، ملاقات كرد و لـُرد از شاه خواست تا نسبت به اصلاح وضعیت اجتماعی یهودیان ایران همت گمارد. اهتمام ممالك اروپائی به یهودیان ایران، دولت قاجار را مجبور به دادن امتیازات و تسهیلاتی به یهودیان نمود تا آنكه در سال 1295 هـ . ق كار نظارت بر امور جامعه یهود ایران به عنوان ملل متنوع! به وزارت امور خارجه واگذار شد. نخستین مدرسه الیانس(مدرسه یهودیان) در تهران درسال 1317 هـ . ق گشایش یافت و مظفرالدین شاه، مبلغ 200 تومان به آن مؤسسه كمك نقدی كرد. در پی ترور الكساندر دوم، تزار روسیه در سال 1881 م، یهودیان روسیه در معرض قتل عام قرارگرفتند و تعداد بسیاری از آنها از روسیه به فلسطین و كشورهای دیگر مهاجرت كردند. با رسیدن اخبار روسیه به ایران، تمایل مهاجرت به فلسطین در میان یهودیان ایران افزایش یافت.
البته طرح كلی جنبش صهیونیسم جهانی در این رهگذر، نقش مؤثری در افزایش تمایل یهودیان ایران به مهاجرت داشته است. مهاجرت یهودیان ایرانی، به فلسطین قبل از قرن نوزدهم جنبه مذهبی و اجتماعی داشت، ولی در قرن نوزدهم و پس از كنفرانس صهیونیست ها در بال، این مهاجرت جنبه سیاسی و عقیدتی پیدا كرد. پس از تشكیل اولین گردهم آیی بین المللی صهیونیسم به رهبری هرتزل در شهر بال سوئیس در سال (1897 م / 1315 هـ ق) و تصویب پیشنهاد ایجاد یك میهن مستقل برای یهودیان جهان در فلسطین، مهاجرت یهودیان به این سرزمین صورت سازمان یافته ای به خود گرفت. البته سیاست دول استعماری غرب و كار سازمان یافته صیهیونیست ها، نقش مؤثری در تقویت احساسات یهودیان و تشویق آنها به مهاجرت به فلسطین، داشت و در ایران هم نقش سفارتخانه های خارجی به ویژه آمریكا، فرانسه و انگلیس در امر مهاجرت یهودیان ایرانی موثر و كاملاً آشكار بود... به عنوان مثال می توان به درگیری تنی چند از یهودیان و مسلمان در سال 1322 هـ ق در خیابان سیروس تهران اشاره نمود كه طی آن كاردار سفارت آمریكا در تهران با ارسال یادداشتی به وزارت امور خارجه ایران، حمایت دولت خود را از یهودیان اعلام داشت: «دولت و ملت اتازونی(آمریكا) به ادله چند در باب طایفه یهود كه پراكنده در میان علم اند توجه و مراعات بسیار در آسایش و آرامش آنها می نماید و از باب اعلی مراتب فضل و هنر و كسب و خیرات و شهرت علوم و حرفه كه دارا می باشند بعضی از اجزای محترم تر و مودت تر جماعت جمهوری دولت اتازونی هستند... ».
موقعیت یهودیان در اوخر عصر قاجار
یهودیان ایران در حمایت از مشروطیت فعالیت داشته و رهبران مشروطه را ناجی خود دانستند... اقلیت های مذهبی چون یهودیان در مجلس اول شورای ملی ایران از حق انتخاب وكیل برخوردار شدند. زردشتیان «ارباب جمشید» را به عنوان نماینده خود انتخاب كردند ولی ارامنه و یهودی ها به آقایان بهبهانی و طباطبائی رأی دادند تا به اصطلاح حـُسن نیت خود را نشان دهند. پس از صدور بیانیه بالفوردر سال 1917 م. و تأیید تشكیل كانون ملی یهود در فلسطین از سوی انگلستان، برخی از یهودیان ایرانی به فكر تأسیس «انجمن صهیونیستی در ایران» افتادند... و این انجمن را در سال 1298 هـ ش در تهران تشكیل داده و شعباتی نیز در شهرستان ها دایر كردند.
كمیته مركزی این انجمن شامل 13 نفر بوده كه عزیزالله نعیم رئیس كل تشكیلات و دكتر حبیب لوی (مؤلف كتاب تاریخ یهود در سه جلد) بازرس كل این انجمن بود. ... كودتای سوم اسفند 1299 هـ ش، رضاخان را در ایران بر مسند قدرت نشاند...! و عصر پهلوی ها دوران طلایی فعالیت صهیونیست ها در ایران بود. اسناد تاریخی در آرشیو وزارت امور خارجه ایران وجود نقش بارز و ویژه: «میرزا حبیب الله خان آل رضا» یا عین الملك هویدا (پدر هویدا نخست وزیر بعدی ایران) را در صحنه روابط ایران و فلسطین اشغالی به خوبی نشان می دهد. وی از رهبران حزب بهائی گری ایران بوده و از خواص اطرافیان «عباس افندی» دومین سركرده بهائیان است. حال آنكه هویدا در سال های آغازینه سلطنت رضاشاه، عهده دار امور فلسطین بود كه تحت قیمومیت انگلیس قرار داشت.
با استقرار سلطنت پهلوی در ایران، یهودیان از محله های خاص خود خارج شده و از آزادی ها و امكانات و حمایت های گسترده ای برخوردار گشتند، تا آنجا كه بر اساس قوانین دوران پهلوی، یهودیان می توانستند مالك زمین و املاك - به هر میزان و مقداری - بشوند... (رژیم شاه علاوه بر دادن آزادی عمل به آنها و كمك به مهاجرت یهودیان ایرانی، نقش مهمی هم در مهاجرت یهودیان بخارا و سمرقند و عراق و تركیه داشته است.)
دولت ایران و جامعه یهودی ایران در زمان جنگ دوم جهانی هنگامی كه آوارگان یهودی لهستانی از فشار ارتش نازی فرار كردند، با پذیرش و اسكان آنها در ایران، مقدمات لازم را برای ورود نمایندگان آژانس یهود به ایران، به بهانه انتقال آنها به فلسطین اشغالی فراهم ساختند. پس از تشكیل دولت صهیونیستی و غاصب اسرائیل در سرزمین فلسطینی، پیوندهای جامعه یهود ایران با نهادهای مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اسرائیل، گره خورد...! حضور فعال و چشم گیر یهودیان ایرانی در اقتصاد و سیاست ایران نقش مؤثری در سیاست شاه و دولت ها در ایران، در قبال رژیم صهیونیستی اسرائیل داشته است و لابی های یهودی ایران نقش فعالی در تقویت روابط میان رژیم شاه و رژیم صهیونیستی را به عهده گرفتند!
جمعیت یهودیان ایران كه در اواخر حكومت قاجار به 75 هزارنفر بالغ گردیده بود، در دوران پهلوی ها تا 135 هزارنفر افزایش یافت و در هشت سال نخست تشكیل دولت صهیونیستی اسرائیل، به كمك رژیم ایران 45 هزار یهودی از ایران به سوی فلسطین اشغالی مهاجرت كردند.
یهودیان ایران به پاس حمایت های همه جانبه خاندان پهلوی از آنها، هنگام ازدواج محمدرضا پهلوی با فوزیه - خواهر ملك فاروق پادشاه مصر در 1318 هـ - لوح طلایی مزین به جواهرات گران قیمت كه بر روی آن اشعاری منقوش بود، هدیه دادند و در زمان تاج گذاری! پهلوی دوم در سال 1346 ش، نیز لوح گران بهایی از طلای ناب به ارزش شش میلیون دلار به شاه ایران هدیه دادند. »
سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران
اشاره كردیم كه سازمان ها و تشكل های یهودی و صهیونیستی در ایران، نقش مهمی در ایجاد روابط میان رژیم شاه و اسرائیل داشته اند. مهم ترین و معروف ترین سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران را می توان به شرح زیر، فهرست كرد:
1- تشكیلات آموزشی مدرسه آلیانس در تهران: این تشكیلات وابسته به آلیانس ایزرائلیت اونیورسال فرانسه است. مسافرت ناصرالدین شاه به فرانسه و ملاقات با سران صهیونیستی فرانسه، زمینه را برای تأسیس این مؤسسه در تهران فراهم ساخت. نخستین مدرسه آلیانس در تهران با فرمان مظفرالدین شاه در سال 1312 هـ ق گشایش یافت و با 300 دانش آموز آغاز به كار كرد؟!... پس از مدتی این تشكیلات رو به توسعه نهاد و شعبات خود را در شهرهای: اصفهان، همدان، كرمانشاه، شیراز، سنندج، بروجرد، گلپایگان، یزد، كاشان، نهاوند و تویسركان تأسیس كرد... این مدارس نقش مهمی در سازماندهی جامعه یهودی ایران داشته است. و نمایندگان این مدارس همیشه از حمایت سفارتخانه های كشورهای بزرگ غربی به ویژه آمریكا و انگلیس برخوردار بوده اند.
2- مؤسسه ارت: این مؤسسه فرهنگی كه در سال 1880 م تأسیس شده، در اغلب كشورهای جهان شعباتی دارد و مركز آن در ژنو است. در شهریور 1329 هـ ش این مؤسسه به منظور آموزش صنایع و حرفه های مختلف به یهودیان ایرانی، به تأسیس یك آموزشگاه حرفه ای در تهران مبادرت نمود. آموزشگاه ارت ایرانی برای آموزش فرهنگ یهودی اهمیت خاصی قائل بود و به همین بهانه از مربیان ورزیده اسرائیلی دعوت به عمل می آورد تا به آموزش یهودیان ایرانی بپردازد.
3- مؤسسه فرهنگی اوتصر هتورا «گنج دانش:» این مؤسسه مذهبی و فرهنگی در تهران و شهرستان های مختلف ایران كلاس هایی را به منظور تدریس زبان «عبری» و علوم دینی دایر كرد... البته مهاجرت دسته جمعی یهودیان اكثر شهرهای كوچك ایران به فلسطین اشغالی و یا تهران باعث شد كه مدارس وابسته به این مؤسسه در بیش از بیست نقطه ایران تعطیل شود چون دیگر نیازی به آنها نبود.
4- سازمان بانوان یهود ایران: این سازمان وابسته به شورای بین المللی زنان یهود است و در سال 1330 هـ ش تأسیس شده و عضو شورای عالی جمعیت های زنان ایران بوده است... مؤسسه آمریكن جوینت در سال 1326 اقدام به ایجاد كلاس های پرستاری و امدادهای فوری برای زنان یهودی ایران نمود و این اقدام زمینه را برای تشكل زنان یهودی ایرانی فراهم ساخت... این سازمان نقش مهمی در تقویت جنبش صهیونیستی در ایران داشته و در سال های نخست تأسیس دولت غاصب فلسطین، به ارتش صهیونیستی كمك های مالی و لجستیكی قابل توجهی نموده است.
5- آژانس یهود «سخنوت:» در آستانه جنگ جهانی دوم در سال 1321 هـ ش در ایران تأسیس شد و نقش مهمی در سازماندهی و ساماندهی یهودیان فراری لهستانی داشته است. دو یهودی معروف و ثروتمند ایرانی: عزیز القانیان و دكتر حبیب لوی، نقش مهمی در تأسیس این آژانس در ایران به عهده داشتند. این آژانس در سال های 1328 و 1329 هـ بسیاری از یهودیان عراقی را هم به فلسطین اشغالی منتقل كرد. بر اساس اسناد وزارت امور خارجه، این آژانس در مهاجرت یهودیان كردستان ایران و عراق (از طریق تركیه) به فلسطین اشغالی نقش به سزایی داشته است. این آژانس تا سال 1334 هـ ش توانست چهل و پنج هزار تن از یهودیان ایرانی را به فلسطین اشغالی انتقال دهد.
بر اساس اسناد موجود در آرشیو وزارت امور خارجه و سازمان اسناد ملی، در سال 1346 هـ ش در اسرائیل متجاوز از هشتاد هزار كلیمی ایرانی زندگی می كردند اما اغلب آنها فقیر و تهیدست بوده و در میان آنها به طور نمونه حتی یك كلیمی ثروتمنده هم نمی توان یافت زیرا ثروتمنئدان ایرانی این اقلیت مذهبی، به هیچ وجه حاضر نیستند ایران را ترك كنند و در محلی زندگی كنند كه حساب و كتابی در كار آن نیست!! آنها ترجیح داده اند در ایران بمانند و یا به كشورهای اروپایی و آمریكا مهاجرت كنند. در فلسطین اشغالی كلیمی های ایرانی نیز مثل سایر یهودیان مشرق زمین و آفریقایی به مشاغل مهم راه نیافته اند.
6- سازمان پیشاهنگی یهود « خلوتص » این تشكل كاملاً وابسته به آژانس یهود در ایران بود. بر اساس گزارش های «ساواك» رؤسا و مسئولان خلوتص ایران معمولاً توسط رژیم صهیونیستی انتخاب و از فلسطین اشغالی به ایران اعزام می شدند... آموزش نظامی و تربیت سازمانی و گروهی یهودیان از جمله آموزش های اعضای این سازمان بوده است.
7- انجمن كلیمیان تهران: از جمله اهداف تأسیس این انجمن سازماندهی امور اجتماعی، فرهنگی و دینی یهودیان ایران با مركزیت تهران بود.جمع آوری اعانه برای رژیم صهیونیستی و تلاش برای انتقال یهودیان ایرانی به فلسطین اشغالی، بخشی از فعالیت های مستمر این انجمن بوده است. رهبران انجمن كه از یهودیان منتفذ و سرمایه دار بودند، با رژیم پهلوی و اركان آن، یوندهای همه جانبه و وسیعی داشتند.
8- صندوق ملی یهود: این صندوق وابسته به سازمان جهانی صهیونیسم بوده و بر اساس مصوبات كنگره های سازمان جهانی صهینونیسم این صندوق جمع آوری اعانات و كمك های مالی یهودیان نقاط مختلف جهان را به عهده داشت. بر اساس اسناد ساواك این مؤسسه مالی، اقدام به جمع آوری اعانات از كلیمیان ایرانی برای رژیم صیهونیستی، می نموده است... و القانیان معدوم، در ردیف اول كمك كنندگان به رژیم اسرائیل به شمار می رفت...
9- سازمان بانوان هاتف: مؤسسه فرهنگی زنان یهود ایرانی بوده و درباره وابستگی آن به دیگر سازمان های یهودی موجود در ایران دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی از اسناد، این سازمان را وابسته به انجمن كلیمیان تهران می دانند. هدف اولیه جمع آوری اعانات برای كمك به مستمندان یهودی ایرانی و كمك به اسرائیل بوده است.
10 - سازمان جوانان یهود: این سازمان فعالیت خود را در سال 1334 هـ ش آغاز كرد و پیوندهای تنگاتنگ با آژانس یهود و آمریكن جونیت داشته است.
11 - سازمان دانشجویان یهود ایران: بر اساس اسناد این سازمان، در مهرماه سال 1339 اولین «جلسه علمی دانشجویان یهودی» تشكیل گردیده است.
12 - كانون فرهنگی كوروش كبیر: این سازمان به هدف آشنا ساختن جامعه یهود ایران با فرهنگ یهودی و ایجاد محیط مناسب برای فعالیت های هنری و فرهنگی و اجتماعی تأسیس شده است. این مؤسسه در نیمه دهه سی(هجری شمسی) تأسیس شده است.
13- كانون خیرخواه: این سازمان خیریه در سال 1322 هـ ش به ابتكار دكتر روح الله سپیر تأسیس و در سال 1324 به ثبت رسید. این كانون دارای بیمارستان موقوفه به نام دكتر سپیر است.
14 - انجمن اتفاق: این تشكیلات كه به كلوپ عراقی ها نیز معروف است، دارای دبستان و دبیرستان مخصوص یهودیان عراقی مقیم ایران بوده است. رهبران این انجمن از صهیونیست های عراق بودند كه در ایران، طبق معمول سازمان های یهودی فعالیت های مرموزانه ای داشته اند.
15- گروه مكبیت: یك سازمان صهیونیستی دیگر كه در ایران فعالیت داشته و با ارتش رژیم صهیونیستی روابط خاصی داشته است. از جمله اهداف تأسیس این گروه جمع آوری اعانه برای ارتش صهیونیست ها و ترغیب جوانان یهودی ایرانی برای كمك و حمایت از رژیم صهیونیستی بوده است.
16- باشگاه وایزمن: این باشگاه كه به عنوان یك انجمن فرهنگی میان یهود ایران به فعالیت مشغول بود ضمن آموزش فرهنگ و زبان عبری و تبلیغ آموزه های توراتی، به تشویق جوانان برای اعزام به فلسطین اشغالی نیز مبادرت می ورزید.
صهیونیست و بهائیت؛ زمینه های نزدیكی دو رژیم
17 كانون كرمل: این سازمان ویژه جوانان یهود ایران بوده و در سال 1344 هـ ش تأسیس شده است. بر اساس اساسنامه این كانون، هدف از تشكیل آن هدایت افكار؟! جوانان یهود ایران بوده است. و در زمینه آموزشی، فرهنگی، ورزشی و هنری فعالیت داشته است.
18- انجمن پزشكی یهود ایران: این «انجمن علمی» درسال 1336 هـ ش فعالیت خود را در ایران آغاز و علنی نمود... و پزشكان یهودی ایرانی، اعضاء اصلی این انجمن بودند.