شیعه و سنی غوغای ساختگی و نگاهی به کتاب سراب در ایران

مقدمۀ ناشر

متن عربی این كتاب نخست در قاهره به چاپ رسـیده و سـپس توسـط سازمان تبلیغات اسلامی در تهران منتشر شده است. همچنین این كتاب در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به چنـد زبـان ترجمـه و منتـشر گردیده است.

«مركز فرهنگی اسلامی اروپا» در رم به سرپرستی اسـتاد سـید هـادی خسروشاهی نیز با مقدمه، اسناد و عكسهای تـاریخی در چهـار نوبـت آنرا چاپ و در سطح جهانی توزیع كرده است. اینك مجمع جهانی تقریـب مـذاهب اسـلامی بـا توجـه بـه شـرایط حساس كنونی در عراق، افغانستان و پاكستان، ترجمة فارسی این كتاب را كه توسط استاد سید هادی خسروشاهی انجام گرفتـه اسـت، جهـت آگاهی مسلمانان شیعه و سنی منتشر میسازد.

معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

استمرار توطئه

در زمانی كه هجوم نظامی، اقتصادی و تبلیغاتی از جانب امپریالیسم غرب و شرق و صهیونیسم جهانی و مزدوران آنها در منطقه بر ضد جمهوری اسلامی ایران استمرار دارد، می‌بینیم كه موج جدیدی برای ایجاد اختلاف بین شیعه وسنی، در كشورهای اسلامی به‌وجود آمده است و این در واقع توطئةخطرناك و پلیدی علیه تمام امت واحد اسلامی است.

درهمین رابطه، مقالات فراوانی در روزنامه‌ها و مجله‌های ارتجاعی عرب منتشر شده و برخی رساله‌ها و كتاب‌های قدیمی تفرقه‌ساز، تجدید چاپ شده و كتاب‌های جدیدی هم تألیف و منتشر گشته است كه هدف آنها چیزی جز ایجاد تفرقه و در واقع، خدمت به دشمنان اسلام و مسلمانان نیست.

ما در جمهوری اسلامی ایران از زمان پیروزی انقلاب پربار اسلامی، منتظر انواع و اقسام این توطئه‌ها بوده‌ایم و می‌دانیم كه هزینة سنگین این هجوم را وهابی ها و دیگر حكام مرتجع و سرمایه‌دار عرب كه می‌ترسند حكومت های فاسدشان به دست مردم مسلمان و گروه‌های اسلامی از بین برود، می‌پردازند. ولی چیزی كه جداً مایة تأسف ما گردیده، این است كه برخی از كسانی كه خود را به برادران عزیز ما ـ یعنی أهل سنت - منسوب می‌دارند، به‌ویژه در بعضی از كشورهای اروپایی، به‌ توزیع و پخش این نشریات مشغولند و در مقابل، از انتشار كتب و مجلات اسلامی چاپ ایران، در سمینارها و اجتماعات خود جلوگیری می‌كنند! و شاید این برادران فراموش كرده‌اند یا خود را به ‌فراموشی زده‌اند كه شهید شیخ حسن البنا بنیانگذار حركت اخوان، خود از مؤسسان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه در قاهره بود. ما  این اعمال را كه با آیات شریفة قرآن كریم «واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لا تفرقوا: به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق و پراكنده نشوید» و«انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویكم: همانا مؤمنان برادر یكدیگرند، پس بین برادرانتان را اصلاح كنید»، منافات و تضاد دارد محكوم می‌كنیم و می‌گوئیم این جنجال‌ها واختلاف‌ها در برخی از كشورهای عربی - اسلامی، اخیراً پس از انتشار وتوزیع مجانی كتب و نشریات زیر بیشتر شده است:

1ـ الخطوط العریضه، نوشتة محب الدین خطیب

2- اكنون نوبت مجوس! فرا رسیده است، نوشتة دكتر عبدالله غریب.

3- سراب در ایران، نوشتة دكتر احمد افغانی!

4- شیعه در گذشته و حال، تألیف جابر بن نعمان خضری

5- بازگشت پیامبر اسلام، از خدا تا خمینی، به‌قلم یك نویسندة ناشناس به‌نام: پاولو گراتزتو!

6- خمینی و برتردانستن امامان از پیامبران، نوشتة محمد مال الله

7- موضع خمینی در مقابل اهل سنت، تألیف محمد مال الله([1])

كتب و مطبوعات دیگری هم به ‌زبانهای عربی، اردو و انگلیسی نوشته شده كه هدفی جز ایجاد فتنه و تفرقه میان برادران مسلمان ندارند.

به‌رغم اینكه این دور جدید از مجموعه توطئه‌های ارتجاعی استعماری به‌همان سرنوشتی دچار خواهد شد كه تلاشهای شكست خوردة قبلی برای متوقف كردن موج فزایندة اسلامی دچار آن شد، ولی این بار توطئه‌گران برخلاف گذشته، با انگ و رنگ و صبغة دینی خاصی كه در پیش گرفته‌اند، به‌دنبال آن هستند كه اختلافات قدیمی را احیا و آنهارا به‌روشی جدید و جنجال برانگیز مطرح سازند تا خوانندة ساده دل مجالی برای رد یا دقت در آن نیابد... در این نوشته‌ها سعی شده استده‌ها مسئلة فرعی و جزئیات گوناگون فقهی به شیوه‌ای فریبنده مطرح گردد؛ به‌گونه‌ای كه بتواند در بین شمار فراوانی از مسلمانان جستجوگر حقیقت و مشتاق به‌آشنایی با تاریخ و میراث گذشتة اسلام، جا باز كند.

شكست طرح‌های مبتنی بر مخدوش كردن هویت اسلامی انقلاب ایران - كه تلاشهای بی‌نتیجة دشمنان جهت منحرف كردن سمت‌گیری اسلام انقلابی را در پی داشت - موجب شد تا نیروهای كفر و ارتجاع عرب، محدود كردن انقلاب وحركت اسلامی را به‌مرزهای جغرافیایی، به‌عنوان هدف مقطعی جدید خود منظور كنند. از این رو با تفرقه‌اندازی و برانگیختن روحیة زشت وغیراسلامی نژادگرایی و فرقه‌گرایی، به‌عنوان ابزاری جهت تحریك عواطف راستین اسلامی و با ادعاهای جعلی و دروغین، آن را به سوی موضع دشمنی با انقلاب و مبانی اسلامی آن، منحرف سازند.

این سازمان‌های تفرقه‌افكن، روحانی‌نمایان درباری و نویسندگان و روزنامه‌نگاران مزدور ـ به‌جای احیای میراث فرهنگی اسلام كه مسلمانان به‌انتساب به‌آن افتخار می‌كنند و به‌جای پرتوافكنی بیشتر برگنجینه‌های فرهنگ اسلامی كه حاوی راه‌حلهای مطلوب برای مشكلات معاصر است ـ به‌گزینش حوادث و مثال های كهنه و پراكنده از تاریخ مسلمانان و تراوش های فرهنگی آنان در برهه‌های زمانی متفاوت، پرداخته‌اند و آن‌ها را از زمینة اصلی و سیاق تاریخی خود دور كرده و به‌عنوان نمونه‌هایی بر ستیزه‌جویی فرقه‌ای در گذشته و دلایلی بر كفرورزی این یا آن فرقه از فرقه‌های مسلمانان، عرضه می‌كنند.

ما منكر آن نیستیم كه پاره‌‌ای از این وقایع دردآور، به‌صورت پراكنده و گاه و بیگاه، درگذشتة تاریخ دنیای اسلام اتفاق افتاده است؛ ولی این وقایع زاییدة شرایط تاریخی كاملاً متفاوت و در مدت زمان نسبتاً كوتاهی از تاریخ مسلمانان بوده است و با اینكه براساس اختلافات فكری یا فقهی به‌وجود آمده، ولی به‌عنوان یك اقدام منفی، از هركسی كه سر زده باشد از وصف اسلامی بودن خارج و وارد مسائل حرام و ممنوع شده است. بنابراین نمی‌‌تواند مبنایی برای تحمیل گونه‌های مشابهی از عملكردها و قید و بندهای فكری و فرهنگی باشد وبرانگیختن ونشر مجدد آن‌ها، بخشی از زمینه‌سازی‌ها جهت دامن زدن به كشمكش و خصومت‌ ورزی فرقه‌ای در زمان ما تلقی می‌شود.

ولی سازمان های تفرقه‌افكن و عوامل تاریكی وناآگاهی كه خیرخواه هیچ یك از مسلمانان شیعی و سنی نیستند، از بزرگ‌نمائی و نشر آن وقایع تاریخی غم‌انگیز، باكی ندارند تا بدین‌وسیله مسلمانان ساده‌اندیش را به‌سوی رفتارهای غیر مسئولانه‌ای بكشانند؛ بی‌آنكه برای سعة صدر اسلام و والایی اخلاقی آن، یا تحولاتی كه در ساختار امت اسلامی و شرایط جهانی مسلمانان پدیدآمده است اهتمامی بورزند. بدین‌سان مسلمانان سرگرم منازعات درون‌گروهی می‌شوند و بر ضد یكدیگر تلاش می‌كنند و برای رساندن پیام اسلامی به‌جامعة بشری نه تنها بپا نمی‌خیزند و همانند سلف صالح، برای تأثیر‌گذاری بر مسیر بشریت سهیم نمی‌شوند، بلكه سعی دارند تاریخ سلف صالح را هم مخدوش كرده، به‌جای تأكید بر علائق برادری الهی كه مسلمانان را به‌یكدیگر پیوند می‌دهد، از دستاوردهای فكری و میراث فرهنگی آن برای تثبیت جدایی در پیكرة امت، سوء استفاده كنند.

براساس این درك، این كارها به‌صورت خدمت مستقیم به‌ طرحهای غرب كافر در می‌آید ــ به‌طور مستقیم یا به ‌وسیلة دست نشاندگان غرب، از شرق شناسان گرفته تا مزدورانی كه خود را مسلمان می‌نامند! ــ غربی كه سعی می‌كند به ‌سیاست‌های سلطه‌جویانه و استثمارگرانة خود در كشورهایمان ادامه دهد و به زورسلاح وحمله و تجاوز، جلوی‌هرگونه تحولی را كه با منافع نامشروع اقتصادی‌اش هم‌گام نباشد، بگیرد.

این سازمان‌های مخرب، ضمن پیروی از سیاست گام به گام در اجرای طرحهای خود، به‌مناطق جغرافیایی مشخصی از جهان اسلام، مانند منطقة خلیج فارس روی‌آوردند و با هدف بهره‌جویی از شرایط استثنایی و متمایز این مناطق، سعی در به كارگیری آنها جهت خدمت به‌طرح مبنایی مهار انقلاب اسلامی و تفرقه‌اندازی دارند.

اسلام دین برادری اقوام است و به‌رغم اینكه از نظر تاریخی بر دوش مسلمانان عرب و عجم وسفید و سیاه استوار گردید و در كشورهای زردپوست و سرخ‌پوست وغیره گسترش یافت، این سازمان های تفرقه‌افكن و وابسته تلاش دارند گرد جهل و كینه‌توزی، بر آن گذشتة تابناك بپاشند. آنها بیشرمانه ادعا می‌كنند كه اسلام فقط دین اعراب! است و براین اساس در تلاشی مذبوحانه، مجموعه‌ای از ارزشها و معیارهای بیگانه با روح اسلام را مطرح می‌سازند، تا نور خدا را كه در حال گسترش در تمام جهان است، خاموش سازند و از اتحاد و همبستگی مسلمانان بر مبنای وحدت عقیده وسرنوشت و مشتركات فرهنگی و تاریخی، جلوگیری كنند.

از این رو، در آن كشورها و مناطق اسلامی، انجمن‌ها، باشگاه‌ها و ارگان‌های مطبوعاتی تأسیس شد و شروع به پخش كینه‌توزی‌های سیاه خود، در مجله‌ها و نشریه‌ها كرد و زهر خود را در درون كتاب‌های مزین به جلد براق ریخت! دشمن برای خدمت به‌طرح‌های پلید استعماری و ضد اسلامی به برگزاری جشن‌ها و شب‌نشینی‌های ادبی! و انجام فعالیت‌های اجتماعی ‌‌پرداخت و ‌كوشید پدیده‌های عادی چون مهاجرت برخی نیروهای انسانی به‌دلیل شرایط سیاسی یا اقتصادی را به‌عنوان هجوم حساب شده به‌منظور تسلط بر آن كشورها قلمداد كند. پاره‌‌ای از این انتشارات به‌طور ناباورانه‌ای جسارت ورزیده و به‌جمع‌آوری آمار اماكن عبادت چون مساجد وغیره در یكی از كشورهای خلیج فارس اقدام كرده است و با پیگیری اسامی بانیان تأسیس آنها، سعی در اثبات پاره‌ای از نشانه‌های آن، هجوم می‌نماید! (رجوع كنید به كتاب اكنون نوبت به مجوس [زرتشتیان] رسید!) این كتاب با هزینة ارتجاع عرب جاهلی در خلیج فارس و وهابیهای سعودی چاپ شد و به‌طور رایگان توزیع گردید!

این سازمان های مشكوك چنان كه گفتیم، در تلاش برای مخدوش كردن نگرش به ‌واقعیت‌های اسلامی، به‌استفاده از تمام شیوه‌های امروزی تبلیغات و شایعه‌پراكنی بسنده نكرده، بلكه در متهم ‌ساختن رهبران حركت‌های اسلامی معاصر و سران انقلاب اسلامی  ایران كوشیدند و سرانجام به‌بنیان‌گذار و رهبر انقلاب اسلامی حمله‌ور شدند. و در این راستا، نزدیك به‌دویست صفحه از افتراها و تهمت‌ها و مغالطه‌ها را نقل كردند كه حتی در قدیمی‌ترین و كینه‌توزانه‌ترین نشریات دنیای كفر بر ضد اسلام و مسلمانان نظیر ندارد. البته اینها نه به‌منظور خدمت به‌هدف تفاهم و تقریب القا شده، و نه آن‌گونه كه اسلام به‌مدعیان غیرتمند اسلامی سفارش كرده، با زبان نصیحت و ارشاد نگارش یافته است؛ بلكه به زبان دشنام و توهین آمده است تا طرح‌های تفرقه‌افكن و تحریك احساسات و فتنه‌انگیزی جهت خوش خدمتی به اربابان آزمند ویاری‌رسانی به‌صلیبی‌های كینه‌توز وصهیونیسم نیرنگ‌باز پیش برود و استمرار یابد.

كاش آنان وقتی كه به‌مخالفت با رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی روی آوردند، خود در زندگی واقعی كاری برای خدمت به‌‌اسلام و مسلمانان یا اعتلا وبهبود تصویر مسلمانان و تحقق منافع آنان انجام داده بودند!آنها با این تلاش كوته‌بینانه، خودرا «لو» داده‌اند و ناخودآگاه با افشای دشمنان و معاندان با انقلاب، عملاً در افزایش
تأیید و درك انقلاب اسلامی و رهبر آن سهیم شده‌اند.

آنها متأسفانه به‌واسطة آن هجوم ضد اخلاقی و آن سازمان‌های مشكوك می‌خواهند چنین وانمود كنند كه همة اهل سنت چنین دیدگاه منفی‌ای نسبت به شیعه و انقلاب اسلامی ایران دارند، تا بدین‌سان طرح استكباری مهار انقلاب به تحقق برسد! از این رو، اكنون این نیاز احساس می‌شود كه علما و كارگزاران با اخلاص مسلمان، مواضع خود را مشخص نمایند و برای دفع آن شبهات وشركت در انجام وظیفة اسلامی، دیدگاهشان را نسبت به شیعه و انقلاب اسلامی توضیح دهند.

ما ضمن نكوهش این اعمال تبهكارانه بر ضد تعالیم اسلام، ترجمة این رسالة كوچك را در مورد مواضع مسلمانان سنی، در قبال تشیع و انقلاب اسلامی و جنجالی كه اخیراً به راه افتاده است، منتشر می‌كنیم تا از دیدگاه‌های علمای بزرگ برادران اهل سنت در بارة شیعه و انقلاب اسلامی آگاه شوید.

پیش از مطالعة این رساله، مایلیم به پاره‌ای از اظهارات استاد شیخ عمر تلمسانی (مرشد عام اخوان المسلمین مصر) در مصاحبه با مجلة الدعوة كه از سوی مركز فرهنگی اسلامی اتریش منتشر شده است، اشاره كنیم.([2]) این مصاحبه پس از آن‌كه نامة سرگشادة اینجانب به شیخ عمر تلمسانی در بعضی از نشریات اسلامی در اروپا منتشر گردید، در مورد موضوع ‌نامة مذكور به‌عمل آمده است. ما ضمن استقبال از موضع آن استاد بزرگوار، بخش‌هایی از مصاحبة‌ ایشان را در زیر می‌آوریم؛ به‌امید آنكه برای همگان مفید باشد:

«این جنگ، كام هر مسلمانی را كه می‌داند مسلمانان با یكدیگر برادرند، تلخ می‌سازد. عراق نمی‌بایست این جنگ را شروع می‌كرد و من منتظر بودم حكومت‌های جهان اسلام برای توقف این جنگ بلا فاصله پس از شروع آن، تلاش‌های جدی به‌عمل بیاورند. ولی با تأسف شدید هیچ‌تلاش جدی در این راه انجام نشد، و نتیجة جنگ به حداكثر  ویرانگری رسید كه جز مسلمانان، كسی از آن زیان نمی‌بیند. حكومت‌های مسلمان در جلوگیری از این جنگ و استمرار آن تا به این حد سستی ورزیده‌اند.

اما اینكه چه چیز باعث شد تا آن حكومت‌ها چنین راهی را بپیمانید، امری است كه باید در پیشگاه خداوند متعال و در برابر تاریخ، حساب دشوار آن را پس دهند. فرزندان ما به نشانة اتهام و نارضایتی به این حكومت‌ها اشاره می‌نمایند. منازعة موجود ‌تنها به‌عراق و ایران زیان نرسانده است؛ بلكه به‌تمام جهان اسلام ضرر زده است. من یقین دارم كه حاكمان جهان اسلام كاملاً آگاهی دارند كه این جنگ جز برای دشمنان اسلام، به‌سود هیچ كس نیست وكلیة خسارت‌های آن متوجه اسلام ومسلمانان است. با این همه، وضعیت به‌همین صورت است كه می‌بینید؛ والامر لله من قبل ومن بعد.»

س: شاید شما از تحلیلی كه چندی پیش از سوی نشریة الاهرام منتشر شد، اطلاع یافته‌اید كه می‌گوید: «جهان اسلام بیش از شكاف سیاسی موجود، از درون شكاف برخواهد داشت؛ یعنی بین شیعه و سنی: بین‌اخوان المسلمین و پاسداران انقلاب اسلامی، یعنی میان تندروهای اسلامی دو طرف...» آیا وقوع این نوع كشمكش را محتمل می‌دانید؟

ج: لطف خدا نسبت به‌مسلمانان بیشتر از آن است كه مسلمانان به آنچه كه نویسندة مقاله گفته است دچار شوند. اگرچه دشمنان اسلام و نیروهای بدخواه از گذشتة دور برای این كار نقشه می‌كشند، اما به‌خواست خدا به‌هدفشان نخواهند رسید و اگر می‌خواستند چنین كاری بكنند، مدتها قبل این كار را انجام می‌دادند؛ ولی اخوان به‌خواست خدا این كار را انجام نداده و نخواهند داد. آنها می‌كوشند دعوتشان در بین جهانیان گسترش یابد و به فضل الهی این مهم انجام یافته و می‌یابد. روش آنها دعوت به‌سوی خدا به‌وسیلة حكمت وموعظة حسنه است. اما كسانی كه این مطالب را ترویج می‌كنند، به‌دنبال شر و زشتی هستند و دیگران را به‌آن تشویق می‌نمایند؛ ولی پای اخوان به این راه كشیده نمی‌شود. به رغم ابرهای تیره‌ای كه در منطقه دیده می‌شود وبا وجود اتفاقات غیر منتظره، ولی با حكمت وتفكر، با آرامش و عاقبت‌اندیشی می‌توان آنچه را نویسندة این مقاله نسبت به آن ابراز نگرانی كرده، دور نگهداشت. شیعه وسنی صدها سال در همسایگی یكدیگر در صلح و صفا زندگی كرده‌اند؛ مگر در مواردی كه اشتباهاتی پیش آمده است. امیدواریم كه این همزیستی در آینده نیز ادامه یابد و خداوند، امت اسلامی را از لغزشها و بدیها دور نگاه دارد.

س: آیا به یاد دارید كه روابطی میان جنبش اخوان المسلمین و سران حركت اسلامی شیعه در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برقرار بوده باشد؟ موضع جنبش اخوان المسلمین در قبال مسلمانان شیعی و كشمكشهای مذهبی به‌طور اعم چیست؟

ج: اخوان المسلمین برای تصحیح، تشویق و تأیید با حركتهای اسلامی در تماس بوده و هستند. روابط ما با ایران دیرینه است. آیت الله محمد تقی قمی یكی از علمای مسلمانان، به دفتر مركزی اخوان المسلمین بسیار رفت و آمد می‌كرد. میان وی و امام شهید حسن البنا  در جلسات متعدد دربارة فكر تقریب بین مذاهب گفت‌وگوهای طولانی رد وبدل می‌شد.

همچنین نواب صفوی یكی از رهبران حركت فدائیان اسلام كه پس از یك محاكمة نمایشی از سوی شاه اعدام شد، - در سفری به مصر - از دفتر مركزی اخوان دیدن كرد. بدین‌سان، روابط ما با ایران به ‌گذشته‌های دور باز می‌گردد. ولی جنبش اخوان المسلمین هیچ روزی و به هیچ وجه در كشمكشهای فرقه‌ای و مذهبی وارد نشده است؛ زیرا یكی‌از ستونهای «دعوت‌ما» این است كه با وسایل گوناگون میان مسلمانان تفاهم برقرار گردد. اگر خداوند در مسئلة آزاداندیشی تا سرحد ایمان یا عدم ایمان به او، به بندگانش آزادی مطلق داده است و به منكران دین وشریعت وی روزی داده و همه‌چیز را بخشیده است، و سپس رسیدگی به حساب آنان را در روز قیامت به‌‌خود اختصاص داده، پس هنگام اختلاف نظر، مسلمانان از سایر مردم به‌پیروی از اخلاق قرآنی شایسته‌ترند؛ زیرا آنان نشانه‌هایی‌دارند كه به‌وسیلة آن‌ها راه خود را می‌یابند؛ و هركس در سایة آنها زندگی كند، هرگز گمراه نمی‌شود.

بدون شك از لحاظ شرعی جایز نیست به‌خاطر اختلاف فكر و نظر، مسلمانی بر ضد مسلمان دیگر، یا حتی غیر مسلمان، به جنگ برخیزد؛ مگر اینكه تجاوزی را دفع نماید یا حق خود را از متجاوز باز ستاند. آن آمادگی‌ای كه خداوند در قرآن كریم به آن دستور داده است، برای ترساندن غیرمسلمانان و برحذرداشتن دشمنان بوده تا مردم به‌سلامت زندگی كنند. پس از آن، داوری فقط به ذات متعال او اختصاص دارد؛ همان‌گونه كه او در قرآن كریم فرموده است... زیرا ما سرانجام به‌سوی پروردگار باز می‌گردیم.

اخوان المسلمین داعیان مبلّغان هم‌زیستی و صلح میان تمام بشریت‌اند. آنها منكر هر گونه كشمكشی هستند كه از چارچوب حجت وعرصة استدلال و برهان خارج است».

برادران!

پس از این‌كه این مقدمة كوتاه واین مصاحبة شیخ عمر تلمسانی را خواندید، از شما دعوت می‌كنیم تا ترجمة رسالةشیعه و سنی، غوغای ساختگی نوشتة دكتر عزالدین ابراهیم را مطالعه نمایید. وی اكنون در زندان‌های اشغالگران صهیونیست در سرزمین اشغالی فلسطین، رنج می‌كشد. ولی پاداش او با خداوند سبحان خواهد بود. ([3])

همچنین از شما انتظار داریم هیچ‌وقت فراموش نكنید كه خداوند نزدیك و بیناست و از آنچه در دلها می‌گذرد آگاه است و از هر چه آشكار یا پنهان می‌سازیم، اطلاع دارد و او بر همه چیز ناظر است.

والسلام علیكم وعلى من اتب

 سید هادی خسروشاه 

  رم ـ ایتالیا

 1404هـ ذی الحجه([4])