اخوان المسلمین چه می گویند و چه می خواهند؟

درباره این کتاب

آشنایی این جانب با ادبیات و آثار فکری اخوان المسلمین به بیش از نیم قرن پیش بر می گردد، ولی اطلاعات عمومی درباره اخوان، علاوه بر مطالعه کتاب ها و نشریات و آثار رهبران آن، چون: شیخ حسن البناء، شهید سید قطب، محمد قطب و محمد الغزالی و... از ارتباط نزدیک و گسترده ای که با رهبران آن داشتم، در واقع از منابع اصلی به دست می آمد.

در همین رابطه بود که از بیش از نیم قرن پیش و دقیقاً از سال 1338، به ترجمه و نشر آثار و مقالات بعضی از رهبران فکری اخوان مانند: شهید سید قطب و برادرش محمد قطب پرداختم که نخست به عنوان مقالات در نشریات و جراید مذهبی تهران و قم چاپ می شد و سپس به شکل کتاب ها و رساله های مستقلی انتشار می یافت.

ترجمه و نشر کتاب ارزشمند عدالت اجتماعی در اسلام، اسلام و صلح جهانی[1] و ما چه می گوییم؟ از سید قطب و انسان، مادیگری و اسلام از محمد قطب در راستای نشر اندیشه های اسلامی، گام های بلند و ارزشمندی بود که علی رغم شرایط سخت زمان و مکان ـ قم! ـ برداشته شد و اتفاقاً با استقبال نسل جوان حوزه های علمیه و دانشجویان مسلمان دانشگاه های کشور رو به رو گردید و به همین دلیل در تعداد بالا، بعضی از آن ها بیش از 30 بار و در ده ها هزار نسخه، تجدید چاپ شد و توزیع گردید.

 این بخشی از کوشش ها در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بود و بعدها، در اسناد ساواک دیده شد که رژیم نسبت به نشر این قبیل کتاب ها حساسیت ویژه ای داشته و حتی به جمع آوری بعضی از آن ها، از کتاب فروشی ها پرداخته و دستور منع تجدید چاپ بعضی دیگر را داده است... و در همین راستا رساله ما چه می گوییم شهید سید قطب، که ه ها بار و به طور آشکار یا مخفی، در ایران و افغانستان چاپ و در اختیار نسل جوان قرار گرفته بود و به قول شهید برهان الدین ربانی و بعضی دیگر از رهبران جهادی افغانستان «مانیفست» انقلابی مجاهدین افغان به شمار می رفته است. در ایران «ممنوع النشر» اعلام گردید.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چندین کتاب درباره تاریخ، رهبری و عملکرد اخوان المسلمین مصر برای شناخت برنامه و اهاف این سازمان، ترجمه و منتشر ساختم که باز مورد توجه و استقبال عموم علاقمندان به مسائل جهان اسلام و تاریخ حرکت های اسلامی معاصر قرار گرفت.

کتاب اخوان المسلمین بزرگ ترین حرکت اسلامی معاصر، تألیف دکتر اسحق موسی الحسینی، یکی از آثاری بود که توسط «موسسه اطلاعات» بارها به شکل کتابی مستقل در 380 صفحه منتشر شده است. کتاب جمعیت اخوان المسلمین از آغاز تا امروز تالیف پروفسور ریچار میشل، استاد تاریخ دانشگاه میشیگان ـ آمریکا که زیر نظر بعضی از مسئولین رسمی و اصلی اخوان المسلمین مصر به عربی ترجمه و منتشر شده است، یکی دیگر از آثاری بود که توفیق ترجمه آن نصیب این جانب گردید و از سوی «مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی» وابسته به وزارت امور خارجه، در دو جلد ـ جلد اول در 460 صفحه و جلد دوم 392 صفحه ـ منتشر شد و وبار باز چاپ یافته است.

 اما آنچه که در کتاب حاضر می خوانید، در واقع مجموعه ای از مقالاتی است که در سالیان پیشین ـ و پسین ـ توسط این جانب ترجمه و یا نگارش یافته و نخست در بعضی از جراید یا مجلات تهران، منتشر شده و اکنون به شکل کتابی مستقل، در اختیار قرار می گیرد.

آنچه که در این کتاب جمع آوری شده، در واقع بررسی ها و تحلیل هایی است که درباره اندیشه، اهداف، رهبری و تاریخ اخوان نگارش یافته و چگونگی هدف اصلی رهبری شهید حسن البنا و دیگران را نشان می دهد.

روابط اخوانی! این جانب از نیم قرن پیش با عده ای از رهبران اصلی اخوان که «مرشد» نامیده می شوند بود، از جمله: شیخ عبدالفتاح عمر التلمسانی، شیخ محمد حامد ابوالنصر، شیخ مصطفی مشهور، شیخ مأمون الهضیبی، و سپس شیخ محمد مهدی عاکف و بعضی از اعضا, اصلی عضو مکتب الارشاد سازمان، مانند: بانو الغزالی، صالح ابو رقیق، مهندس یوسف ندا، دکتر سعید رمضان، دکتر عبدالمعجم ابوالفتوح، شیخ محمد الغزالی، دکتر عصام العریان، دکتر حبیب عزت و غیرهم.

اقامت سه ساله اخیر در قاهره، به عنوان رئیس نهاد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در مصر، به این جانب این فرصت و امکان را داد که اطلاعات مستند و دقیق تر و وسیع تری را از دوران تشکیلات جمعیت و چگونگی سازمان دهی و اداره آن در طول 80 سالی که از تاسیس آن می گذرد، به دست آورم که سعی کرده ام بخش هایی از آن را در این مجموعه و تحت عنوان اخوان المسلمین چه می گویند و چه می خواهند؟ تقدیم علاقمندان بنمایم.

البته باید یادآور شوم که بین مطالب و بحث ها و مقالات مندرج در این مجموعه چون هر کدام به مناسبتی و در تاریخ خاصی نوشه شده، شاید انسجام کامل، وجود نداشته باشند ولی در کل، از لحاظ محتوا می توان گفت که اطلاعات مستند ارزشمندی را در بر دارد.

اطلاع از محتوای کتاب، به ویژه اکنون که دنیای عرب و اسلام با «بیداری اسلامی» ـ که غریب ها آن را بهار عربی! می نامند ـ آگاهی های بیشتری درباره ریشه این حرکت ها را در اختیار قرار می دهد.

و به طور طبیعی شاید این کتاب نتوان از نقص به دور باش و به همین دلیل از برادرانی که در این زمینه نقد یا نظریه ای دارند، ممنون خواهم بود که مرا از نظرات یا پیشنهادهای خود آگاه سازند تا در چاپ های بعدی، به تکمیل مطالب پرداخته شود.

البته، این آخرین کتاب این جانب درباره اخوان المسلمین نیست ـ و نخواهد بود ـ و بی مناسبت نیست اشاره شود که مجموعه ای از مقالات مربوط به سابقه روابط فرهنگی ایران با مصر و چگونگی فعالیت های «الازهر الشریف» و سپس گفت و گوهای مشرو این جانب درباره مسائل و حوادث اخیر مصر ـ پس از قیام عمومی مردم مسلمان مصر بر ضد رژیم طاغوتی سرهنگ ها که در زمان سرهنگ ناصر آغاز شد و به دیکتاتوری ژنرال حسنی مبارک منجر گردید ـ در کتابی دیگر و در حدود 400 صفحه، تنظیم و آماده چاپ شد، که فعلاً در اختیار سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است که امیدواریم هر چه زودتر به دست چاپ سپرده شود!

مقالات و یا ترجمه های دیگری نیز درباره «اخوان» و حرکت های اسلامی معاصر، در بلاد اسلامی دیگر دارم که در دست تنظیم و چاپ است، و اگر توفیق الهی یار شود، در آینده نه چندان دور آن ها هم در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.

و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و إلیه انیب و لله الحمد

تهران 22 بهمن 1931

سید هادی خسروشاهی