مسائل نهضت هاى اسلامى

از آشنایى من با «دكتر كلیم صدیقى» سالیان دراز می گذرد. این آشنایى پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران به دوستى بدل شد. در دوران جدید، روشن شد كه «كلیم صدیقى» نه تنها یك شخصیت و اندیشمند و نویسنده معروف جهان اسلام به شمار می رود، بلكه یك مدافع صادق و مخلص اسلام و انقلاب اسلامى در «غرب» و مركزیت استكبار جهانى است. و در این راستا، از همه وسائل ارتباط جمعى، با وجود محدودیت امكانات، استفاده می كند تا آنجا كه به هر بهانه اى، در محافل رسانه هاى گروهى!، به ویژه تلویزیون هاى غربى، حضور دائم دارد.

^[1] علاوه بر مصاحبه هاى تلویزیونى و مطبوعاتى، برگزارى سمینارهاى گوناگون، نشر كتاب و روزنامه در اروپا و كانادا، به زبان هاى انگلیسى- عربى هم از جمله وسائل مورد استفاده «كلیم صدیقى» در راه نشر اندیشه هاى اسلامى است ... و متأسفانه برخلاف آنچه كه دشمنان انقلاب اسلامى در خارج شایع كرده اند، مؤسسه اسلامى كلیم صدیقى در لندن، از امكانات ما شاید كمترین بهره ها را برده است، در حالى كه اگر ما از تأثیر اقدامات وى در خارج بیشتر آگاه بودیم، در این زمینه «قصور» یا «تقصیر»! كمترى داشتیم.

براى آشنایى با «كلیم صدیقى» و سوابق افكار و برنامه هاى مؤسسه اسلامى لندن، فصول مقدماتى این كتاب خود مى تواند معرف خوبى باشد ... و براى شناخت اندیشه هاى او مطالعه بحث هاى مطرح شده در این كتاب و جلد دوم آن، تحت عنوان مسائل انقلاب اسلامى ایران مفید خواهد بود.

تحلیل هاى سیاسى كلیم صدیقى درباره مسائل جهان اسلام، به طور مرتب در روزنامه كرسنت انترناشنال (Crescent Interna tional) چاپ تورنتو كانادا و چاپ عربى آن در لندن، الهلال الدولى و ماهنامه مسلم میدیا(Muslim Media) منتشر می گردد و مجموعه كاملى از آثار او در شش جلد قطور و به زبان انگلیسى تحت عنوان:Issues in the Islamic Movement در آمریكا و انگلیس چاپ شده است ... و بخشى از این آثار، به زبان هاى: عربى، اردو، آفریقایى و تركى نیز ترجمه و در بلاد مختلف اسلامى، منتشر شده است. از جمله آثار او كه به زبان عربى ترجمه و منتشر شده است، عبارتند از:

1. الحركة الاسلامیة، نظرة تمهیدیة؛

2. الحركة الاسلامیه، قضایا و اهداف؛

3. الثورة الاسلامیة فى ایران، اهداف سیاسیة وانجازات؛

4. الثورة الاسلامیة، المستقبل الوحید لباكستان؛

5. ما بعد الدول القومیة المسلمة؛

6. القومیة والدولة الحدیثه؛

7. قضایا الحركة الاسلامیة؛

8. التوحید والتفسخ، بین سیاسات الاسلام والكفر؛

9. المعهد الاسلامى للبحث و التخطیط؛

10. الحج و مستقبل الحرمین الشریفین.

و شاید موجب تعجب و تأسف باشد كه بگوییم تاكنون، جز مقالاتى متفرقه، هیچ كتاب مستقلى از كلیم صدیقى، به زبان فارسى چاپ نشده است! و ما براى جبران این امر، بخش هایى از آثار او را به فارسى منتشر می سازیم تا شناخت بیشترى درباره اندیشه هاى كلیم صدیقى داشته باشیم.

نكته اى را كه ضرورى است در اینجا به آن اشاره كنم اینست كه اقدام به ترجمه و یا نشر اندیشه هاى كلیم صدیقى به مفهوم موافقت كامل با او، در همه زمینه هاى مطرح شده نیست، بلكه ناشى از این باور است كه در میدان برخورد آزاد اندیشه ها، حقایق متبلور مى شود و انتخاب یا تشخیص بهترین ها براى اهل خرد آسانتر می گردد.

به طور مشخص من در مسئله تشكل و تحزب، با كلیم صدیقى اختلاف نظر دارم، او به علت شكست ها و یا اشتباهات احزاب اسلامى پیشین در بعضى از بلاد اسلامى، با هر نوع تحزبى، از ترس اینكه سر از آخور شرق یا غرب درآورند، مخالف است و من بر این باورم كه با استفاده از لغزشها و اشتباهات دیگران و ارزیابى دقیق و كامل نه تنها می توان در كشورهاى اسلامى احزاب مؤثرى بوجود آورد، بلكه می تواند در ایجاد تشكلى جهانى، براى مقابله با استكبار جهانى كوشید و به نتیجه هم رسید.

متأسفانه در رابطه با شكست عملى حركت هاى اسلامى در ایجاد یك حكومت اسلامى، این امر در ذهن برادرمان كلیم صدیقى رخنه كرده است كه حركت اسلامى «اخوان المسلمین» در جهان عرب و حركت «جماعت اسلامى» در شبه قاره هند، چون تاكنون به نتیجه مثبت نرسیده اند، و یا رهبرى آنها، در طول زمان دچار اشتباهاتى شده اند، هر دو حركت بدون فایده بوده و باید «منحله» و «مختومه» اعلام شوند در حالى كه واقعیت امر چنین نیست و من با شناختى كه از درون، در مورد آن دو حركت اسلامى دارم، نمی توانم موافق كلیم صدیقى باشم ...

البته ما بارها با خود كلیم صدیقى، در تهران و لندن، در این زمینه گفتگوهاى طولانى داشته ایم ولى هنوز كلیم صدیقى پاسخ قانع كننده اى در مورد بعضى از پرسش هاى من ارائه نداده است  آیا انحراف گروهى از مسلمین در صدر اسلام، می تواند شكى در اصل رسالت جهانى اسلام ایجاد كند؟ بدون تردید پاسخ منفى است، پس اشتباه رهبرى فلان حركت اسلامى، یا عدم موفقیت آن بعلت توطئه هاى اهریمنانه امپریالیسم و مزدوران محلى آن، هرگز نمی تواند دلیلى بر منفى بودن كل تحركات آن باشد.

و البته این نوع عدم توافق و یا اختلاف نظرها، هیچ گاه مانع همكارى ما در مسیر اهداف اسلامى مشترك نشده است و نمى تواند هم باشد و روى همین اصل هم وقتى كه در سال 1987 م، آقاى كلیم صدیقى از من دعوت كرد كه در شوراى علمى- فرهنگى مؤسسه اسلامى شركت كنم، آن را پذیرفتم و پس از آن هم در چندین سمینار اسلامى در لندن، یا در تهران، در كنار كلیم صدیقى بوده ام ... و همچنان كلیم صدیقى را یار صادق و وفادار انقلاب اسلامى و اندیشه هاى پویایى چون تقریب بین مذاهب اسلامى و ... می دانم.

مطالبى كه در این كتاب- و جلد دوم- در اختیار علاقمندان قرار مى گیرد، به هنگام سفرهاى مختلف به لندن و یا پس از مراجعت و براى نشر در جریده شریفه «اطلاعات» ترجمه و با امضاى «ابوصالح» در آن روزنامه درج شده است، بخش هایى را هم كه آقاى كلیم صدیقى ترجمه آنها را براى من فرستاده و نیاز به تكمیل و تجدید نظر داشته، پس از انجام آن، ضمیمه این كتاب كرده ام و امیدوارم كه در كل، مورد استفاده قرار گیرد.

در اینجا، نقل ترجمه و اصل نامه «كلیم صدیقى» كه در این رابطه بر من نوشته اند، بی مناسبت نخواهد بود:

بسمه تعالى

16 ماه مى 1989- 10 شوال 1409 ه

حجةالاسلام والمسلمین سیدهادى خسروشاهى

مركزبررسی هاى اسلامى- قم: ایران

السلام علیكم و رحمةاللَّه و بركاته

تعریف مجدد وضعیت تاریخى براساس موضوعات و عقاید سیاسى قسمت عمده اى از اشتغال مرا در سال هاى متمادى، بخود اختصاص داده است.

«حال» براساس فهم و درك «گذشته» مفهوم پیدا می كند. اگر «حال» براى ما مفهومى ندارد، باید مطلبى ناروا در آنچه كه ما آن را «گذشته» خود می نامیم، وجود داشته باشد. این وضعیتى است كه من تا وقوع انقلاب اسلامى ایران، با آن روبرو بودم.

در پرتو انقلاب اسلامى، من درباره حال و آینده، روشنتر و آگاه تر شدم، اما هنوز در مورد گذشته، كمى ابهام دارم. براى فهم عمیق تاریخ، گذشته و حال و آینده را باید بروشى روشن و استوار مورد توجه و بررسى قرار داد!

بسیارى از افراد در قبال ارزشیابى مجدد گذشته، به ویژه اگر در رابطه با فهم مواضع مذهبى باشد، مقاومت می كنند! من در نوشته هایم، سعى كرده ام كه خود را از تمامى این قیود رها سازم.

من بر این باورم كه علماى «اصول» در ایران نیز بر همین روش عمل كرده اند و «اجتهاد» آنها بود كه انقلاب اسلامى را امكان پذیر ساخت. و این جریان می بایست در دیگر بخش هاى «امت» نیز آغاز شود.

من در كارم، مدیون مراحم جنابعالى و رهین محبت ها و تشویق هاى شما می باشم، عضویت شما در شوراى آكادمیك انستیتوى اسلامى و همكارى شما در سمینارهاى ما، كمك بزرگى مى باشد و بدون تردید ترجمه و انتشار بعضى از نوشته هاى من به فارسى موجب افتخار خواهد بود.

امروز ایران مركزیت همه اندیشه هاى سیاسى را دارد كه از یك ریشه اسلامى نشأت مى گیرد. در مورد نوشته هایم، اگر محلى براى

عرضه در ایران بیابد، افتخارمتن نامه كلیم صدیقى كه ترجمه آن در مقدمه نقل شد مضاعفى است كه علاقمند تحقق آن هستم.

لطفاً مراتب امتنان كامل مرا بپذیرید. خداوند سبحانه و تعالى به شما، به خاطر بزرگواریتان پاداش عنایت فرماید.

برادر اسلامى شما

كلیم صدیقى

 و اكنون جلد اول و دوم كتاب برادر كلیم صدیقى- هر دو در یك مجلد- انتشار می یابد. مجموعه این بحث هاى دكتر كلیم صدیقى، به اضافه سرمقاله ها و تحلیل هاى سیاسى وى از مسائل جهان اسلام، تحت عنوان كلى:Issues in the Islamic Movement در شش جلد، از سوى open press the مؤسسه اسلامى لندن، منتشر شده است.

البته كوشش ما بر آن بوده است كه بیشتر بحث هاى مربوط به نهضت هاى اسلامى معاصر، و انقلاب اسلامى ایران را ترجمه كرده و در اختیار علاقمندان قرار دهیم ... تا از این نوع اندیشه، در قبال اندیشه هاى اسلامى- اجتماعى دیگر، آگاه شوند. كسانى كه بخواهند از همه دیدگاه هاى دكتر كلیم صدیقى اطلاعات بیشترى به دست آورند، بی شك مطالعه متن انگلیسى شش جلد فوق- مسائل نهضت اسلامى- ضرورى خواهد بود.

تهران- 1372

سید هادى خسروشاهى